Ujęcia wód

Obliczenia dla podziemnych ujęć wodnych

Metody hydrodynamiczne obejmują:

  • obliczenia wydajności według wzorów filtracji ustalonej Dupuita na dopływ wody do pojedynczej studni,
  • wzory na wielką studnię w przypadku obliczeń wydajności dla zespołu studni,
  • obliczenia według wzorów Theisa i Hantusha w przypadku konieczności prognozowania wydajności w warunkach długotrwałej filtracji nieustalonej,
  • całkowanie graficzne siatki hydrodynamicznej w przypadku dysponowania mapą hydroizohips.

A. Obliczenia ustalonego dopływu do pojedynczej studni w warstwie nieograniczonej

Studnia o zwierciadle swobodnym
wodoc21

Do obliczeń wydajności przy ustalonej filtracji stosuje się wzory Dupuita.
Dla wód o zwierciadle swobodnym: 

wodoc17

Lub podstawiając za h0 = H-s

wodoc18

Dla wód o zwierciadle naporowym:
wodoc22

wodoc19

Lub podstawiając H-h0 = s oraz km = Twodoc5

gdzie:
Q – dopływ wody [m3/h],
k – współczynnik filtracji [m/h],
H – wysokość statycznego zwierciadła wody [m],
ho – wysokość dynamicznego zwierciadła wody w studni [m],
s = H – ho depresja zwierciadła wody [m],
m – miąższość warstwy wodonośnej [m],
R – promień leja depresji [m],
ro – promień studni [m].

Zasięg promienia leja depresji oblicza się orientacyjnie za pomocą wzorów empirycznych:

– dla wód o zwierciadle swobodnym według wzoru Kusakina

wodoc10

– dla wód o zwierciadle napiętym (naporowym) według wzoru Sichardta:wodoc11Wyniki obliczeń według wzorów empirycznych są zwykle orientacyjne. W związku z tym przy obliczeniach wydajności studni na potrzeby oszacowania zasobów eksploatacyjnych, tam gdzie nie stosowano pompowań hydrowęzłowych, pozwalających na bezpośrednie określenie zasięgu leja depresji pomiarami terenowymi, należy obliczenia empiryczne porówna z przeliczeniem kontrolnym zasięgu leja depresji R jako równoważnego promieniu koła obejmującego swoim zasięgiem obszar zasilania związany ze wstępnie oszacowaną wielkością zasobów eksploatacyjnych.

wodoc20

gdzie:
Qe – szacowana wstępnie wielkość zasobów eksploatacyjnych [m3/h],
Md – moduł zasobów odnawialnych przyjęty z hydrogeologicznych badań regionalnych (modelowanie) albo badań hydrologicznych (odpływ podziemny rzek) [m3/h/km2].

W obliczeniach wydajności trzeba odrębnie potraktować przypadki studni, które w swojej konstrukcji nie spełniają założeń przyjętych w schemacie Dupuita i tylko częściowo ujmują daną warstwę wodonośną (są to to tzw.studnie niezupełne) P.  Forchheimer (1930) przedstawił obliczenia odpowiednich poprawek, które wprowadzone do wzorów odnoszących się do studni zupełnych umożliwiają poprawne obliczenia wydajności studni niezupełnych.

Studnia niezupełna to studnia ujmująca warstwę wodonośną nie na całej jej miąższości lub niecałą miąższość strefy nasycenia, dla której → stopień ujęcia warstwy α < 0,95 , tj. długość części roboczej filtru l jest mniejsza niż miąższość warstwy wodonośnej (m lub h0). S.n. może być studnią niedogłębioną (wiszącą) lub studnią dogłębioną, w zależności czy filtr właściwy dochodzi do spągu warstwy wodonośnej czy nie.

Przykłady studni niezupełnych a) w warstwie o zwierciadle napiętym, b) w warstwie o zwierciadle swobodnym

wodoc23

Wydajność studni niezupełnej Qn jest wówczas równa:

wodoc012

gdzie:
Q – wydajność studni zupełnej [m3/h],
b – poprawka Forchheimera

Poprawkę Forchheimera określa się z zależności: 

– dla warstwy wodonośnej o zwierciadle swobodnym:wodoc013

 

– dla warstwy wodonośnej o zwierciadle naporowym:wodoc014

gdzie:
L –  długość części czynnej filtra [m],
h0- wysokość dynamicznego (obniżonego) zwierciadła wody w studni [m],
m – miąższość warstwy wodonośnej [m].

B. Obliczenia dopływu ustalonego do pojedynczej studni w warstwie wodonośnej ograniczonej jednostronnie granicą zasilającą.

Wzory Forchheimera   dla warstwy zasilanej np. z rzeki, której koryto spełnia warunek granicy H=const mają postać:

– dla studni o zwierciadle swobodnym:

wodoc24

 dla studni o zwierciadle napietym:wodoc25

gdzie:
az – odległość studni od granicy zasilającej, pozostałe objaśnienia oznaczeń jak wyżej.

C- obliczanie dopływu ustalonego dla zespołu dwóch studni

Współdziałanie dwóch otworów studziennych ma miejsce, gdy odległość pomiędzy nimi L jest mniejsza niż suma promieni przez nie wytworzonych. Zmniejszenie wydajności studni w warunkach ich współdziałania określa współczynnik interferencji:

wodoc017gdzie:
Q’ – wydajność studni w warunkach współdziałania,
Q – wydatek studni pracującej indywidualnie.

Schemat współdziałania dwóch otworów studziennych. 1-zwierciadło wody swobodne, 2- krzywe depresji przy pracy tylko jednej lub tylko drugiej studni, 3- krzywa depresji w pompowaniu zespołowym

wodoc26

Najczęściej w praktyce współdziałanie zespołu studni liczone jest przy założeniu stałości wydatków poszczególnych studni dla układów:

– dwie studnie współdziałające– wzory Muskata (1937) zmodyfikowane przez A. Haładusa (1983):

a. warstwa wodonośna o zwierciadle swobodnym:

wodoc019

b) warstwa o zwierciadle naporowymwodoc020

– trzy studnie rozmieszczone w barierze

a. warstwa wodonośna o zwierciadle swobodnym:

wodoc021

b) warstwa o zwierciadle naporowym

wodoc022

gdzie:
Q – wydajność studni w warunkach jej współdziałania w zespole [m3/h],
T – przewodność warstwy wodonośnej [m2/h],
k współczynnik filtracji [m/h],
H – miąższość warstwy wodonośnej o zwierciadle swobodnym [m],
s0 – depresja w studni współdziałającej [m],
R – promień leja depresji [m],
d – odległość między sąsiednimi studniami [m],
r0 – promień studni [m].

D. Obliczenia dopływu ustalonego wody do zespołu otworów metodą wielkiej studni

Metodę wielkiej studni stosuje się w przypadku obliczania zasobów zespołu studni. Metoda polega na wyznaczeniu promienia zastępczego rk a następnie wprowadzenia jego wartości do przytoczonych powyżej wzorów Dupuita.

wodoc023

Dla ujęcia (w warstwie nieograniczonej) o długości nie przekraczającej 3-4-krotnie jego szerokości można również stosować metodę wielkiej studni, obliczając promień zastępczy wzorem podanym przez Bindemanna i Jazwina. wodoc024
gdzie:
F – pole powierzchni ujęcia ograniczone najbliższą hydroizohipsą
n – liczba studni ujęcia,
α – współczynnik korygujący

Hydroizohipsa – krzywa łącząca na mapie punkty swobodnego podziemnego zwierciadła wody leżące na tej samej głębokości względem układu odniesienia.

Wartość współczynnika α

wodoc025źródło:
1) www.instsani.pl

Więcej o Ujęcia wód

Ochrona ujęć wodnych

Podstawowym aktem dotyczącym ochrony ujęć wodnych jest ustawa ,,Prawo wodne” dnia 18 lipca 2001r (Dz. U. Nr 115 poz. 1229) z późn. zm. według której  w celu zapewnienia odpowiedniej jakości wody ujmowanej na cele wodociągowego raz z uwagi na fakt ochrony zasobów wodnych, mogą być ustanawiane: strefy ochronne … więcej

Ujęcia wód źródlanych

Źródła wstępujące ujmowane są za pomocą obudowy , najczęściej betonowej, mają otwarte dno, posadowionej w sposób uniemożliwiający naruszenie tekstury skał. W przypadku skały szczelinowej, najczęściej oczyszcza się ją z rumoszu oraz zaglinienia tak by nie zatkać szczelin, przez które dopływa woda. Jeżeli szczeliny są o małym  rozwarciu to odsłoniętą skałę można pokryć warstwą o miąższości … więcej

Studnie głębinowe wiercone

Studnie wiercone stosowane są do ujmowania wód podziemnych z głęboko położonych warstw wodonośnych przykrytych warstwami gruntu nieprzepuszczalnego. Jest to obecnie najlepsze rozwiązanie dla gospodarstw domowych. W studniach wierconych woda ujmowana jest ze znacznie większych głębokości niż w studniach kopanych czy studniach z filtrem wbijanym. Zasoby wody w tych warstwach są znaczne, nie ma więc problemu z wydajnością studni. … więcej

Studnia abisyńska

Zazwyczaj studnia abisyńska zwana potocznie abisynką to wbijana lub wkręcana studnia wąskorurowa, za pomocą której wydobywa się niewielką ilość wody z głębokości 5-7 m. Zbudowana jest z metalowych rur o średnicy 32-75 mm, które są ze sobą połączone mufami – czyli złączkami prostymi w połączeniu śrubowym. Rury w studni abisyńskiej zakończone są u dołu … więcej

Zasady budowy studni kopanej

Budowa studni obejmuje:  prace przygotowawcze – czynności polegające na wyrównaniu terenu i zapewnieniu dróg dojazdowych, zgromadzenie i przygotowanie narzędzi, urządzeń transportu pionowego, urządzeń do odwadniania szybu studziennego, wykonanie szybu studziennego do warstwy wodonośnej. Potrzebne narzędzia i urządzenia: czerpaki ręczne do podwodnego wybierania ziemi z szybu studziennego, świdry do wydobywania z szybu studziennego … więcej

Ujęcia wód podziemnych

Wody podziemne występują w dwóch strefach: aeracji i saturacji.  Strefa saturacji charakteryzuje się  przypowierzchniowym położeniem i poprzez nią wody opadowe przesiąkają w głąb. Zgromadzona tam woda jest związana w postaci wody higroskopijnej, błonkowatej i kapilarnej. Ilości poszczególnych rodzajów wód są ściśle związane z rodzajem gruntu. Poniżej strefy aeracji znajduje sie strefa … więcej

Ujęcia wód powierzchniowych stojących

Najlepsze wody dla celów wodociągowych maja zbiorniki położone w górach. W zbiorniku można wyróżnić 3 strefy: strefa przybrzeżna (litoralna) o głębokości do 2 m, penetrowana przez promieniowanie słoneczne, zarastająca, zawierająca rozkładające się części obumarłych roślin na dnie i zmącające wodę osady denne – nie nadaje się do poboru wody na cele wodociągowe, … więcej

Ujęcia wód powierzchniowych płynących

Najlepiej lokalizować je w górze rzeki powyżej miasta czy osiedla, najlepiej na brzegu wklęsłym, gdzie głębokość nurtu i prędkość przepływu gwarantuje utrzymanie koryta w czystości (nie ma rumowiska), w odróżnieniu od brzegu wypukłego, gdzie powstaje zamulnie dna koryta i wlotu do ujęcia. Brzeg wklęsły na odpowiedniej długości powyżej i poniżej ujęcia należy umocnić przez podmyciem … więcej

Klasyfikacja ujęć wodnych

Ujęcia wody są to zespoły urządzeń wraz z budowlami służącymi do pobierania wody dla wodociągów z ewentualnie wstępnym oczyszczeniem na poszczególnych urządzeniach stanowiących integralną część ujęcia (kraty, sita) lecz bez urządzeń do podnoszenia wody. W zależności od miejsca poboru (ujmowania) możemy podzielić na :  ujęcia wód powierzchniowych – ujęcia wód opadowych (w Polsce … więcej