Ściany

Okazuje się często, że projekt nie ma dopracowanych detali, dotyczących ocieplenia newralgicznych miejsc, zmuszeni jesteśmy zastosować inne nadproża, wykonawca zakrywa poszczególne etapy pracy wraz z błędami tuż przed naszą wizytą na placu budowy.

Teoretycznie byliśmy dobrze przygotowani, praktycznie – wcale. Nasz dom będzie miał wiele mostków termicznych, czyli miejsc w ścianie o znacznie słabszych właściwościach termoizolacyjnych, przez które uciekać będzie ciepło i nasze pieniądze. Można się jednak przed nimi uchronić. Musimy więcej czasu poświęcić kontroli pracy ekip oraz znać – choćby ogólnie – kilka rozwiązań, które staną się naszymi argumentami w rozmowie z wykonawcami.

Gdzie mogą tworzyć się mostki cieplne?

Wszędzie tam, gdzie z różnych powodów musimy przerwać ciągłość izolacji cieplnej. W ścianach warstwowych (dwu- i trójwarstwowych) mostki cieplne tworzą się w okolicach: wieńca, nadproży, ścianki kolankowej, połączeniach ościeżnicy okien i drzwi ze ścianą, połączeniach płyty balkonowej ze ścianą. W ścianach jednowarstwowych mostkami cieplnymi stają się ponadto zbyt grube spoiny, wszelkie uszkodzenia pustaków (pęknięcia), wypełnianie szczelin zaprawą. Trudną sztuką jest również ocieplenie poddasza użytkowego, a szczególnie miejsca wokół okien połaciowych i komina. Prace nad tymi elementami domu trzeba od początku dobrze kontrolować.

Kup dobrze opracowany projekt

Aby w ogóle móc uniknąć mostków cieplnych, musimy kupić dobrze opracowaną dokumentację projektu. Wszystkie kluczowe 
dla izolacji cieplnej detale budowlane powinny być rzetelnie przygotowane oraz rozrysowane. Informacja, że grubość izolacji wynosi np. 
11 cm albo ogólny i schematyczny rysunek całego domu jest na ogół niewystarczająca. 
Jeśli nie będzie tych rozwiązań, może okazać się, że wykonawca nie poradzi sobie z samodzielnym (i właściwym) rozwiązaniem tych problemów. Również my, jako inwestorzy, nie będziemy mogli z technicznym rysunkiem (co jest dość łatwe) zweryfikować pracy. Swobodne działanie wykonawców to pierwszy krok do „klęski termoizolacyjnej”.

Dobra rada – przed zakupem warto dokumentację projektu przejrzeć w biurze projektowym wraz z np. przyszłym kierownikiem budowy i poświęcić temu nawet dłuższą chwilę. Następnie warto odpowiednie rysunki powielić i udostępnić ekipom budowlanym. Tłumaczenia, że nie było rysunku, że nie wiedzieli, że trzeba było im powiedzieć, pokazać zdarzają się naprawdę często…

Pilnuj wykonawców

Sprawdźmy nie tylko ich kompetencje i referencje, ale także udział w szkoleniach czy choćby posiadanie szczegółowych opracowań dla technologii, w której wznosimy ściany. Współczesna budowlanka jest bowiem dziedziną wciąż rozwijającą się, wymagającą od wykonawców szczegółowej wiedzy. Część firm wydaje ekipom wykonawczym certyfikat potwierdzający ich wysokie umiejętności. Zatrudnianie przypadkowych osób jest zgodą na dom z wieloma obszernymi mostkami cieplnymi. Nawet przy dobrych chęciach zapewne nie odczytają (można nawet mówić o interpretacji) wskazówek technicznych.

Sprawdzaj przed zakryciem

Idealny przebieg budowy powinien odbywać się w taki sposób, że sprawdzamy wszystko przed zakryciem. Wykonawca powinien być świadom, że zanim ukryje pod warstwą termoizolacyjną połączenia ścian, nadproża czy płytę balkonową, powinien spodziewać się kontroli, najlepiej kierownika budowy, który wyposażony w odpowiednie wskazówki z dokumentacji projektu, zaakceptuje wykonanie, bądź nakaże poprawę. Taka sekwencja wydarzeń wymusza wysoką jakość wykonania.

Z praktyki jednak wiadomo, że bardzo trudno pozwolić sobie na taką organizację pracy, bo może ona znacznie spowolnić jej postęp. Na pewno jednak powinniśmy skrupulatnie skontrolować miejsca newralgiczne, gdzie mogą powstawać mostki cieplne, a także – przy ścianie jednowarstwowej – grubość zaprawy.

Badanie termowizyjne

To nowość na polskim rynku, bardzo rzadko stosowana w budownictwie jednorodzinnym. Może być jedną z form kontroli wykonawcy, wtedy jednak takie badanie należy uwzględnić w umowie, jako weryfikację rzetelności budowlanej. Badanie polega na pomiarze temperatury przez kamerę i wygenerowaniu mapy temperatury na zewnętrznych ścianach domu. Miejsca oznaczone kolorem żółtym lub czerwonym oznaczają, że tędy uchodzi ciepło, miejsca niebieskie – że izolacja jest bardzo dobra.

Badanie warto wykonać przed tynkowaniem bądź wykonaniem oblicówki – wtedy możemy jeszcze skorygować błędy i np. dołożyć dodatkową warstwę styropianu w źle zaizolowanych miejscach. Należy jednak do takich poprawek podejść ostrożnie i z wyobraźnią – łatwo bowiem oszpecić dom, dodając np. 5-centymetrowe pasy styropianu nad oknami. Taką weryfikację warto polecić tym, którzy budują dom ze ścian jednowarstwowych bądź mają zamiar ogrzewać dom energią elektryczną (co może solidnie uderzyć po kieszeni właścicieli „dziurawych” budynków) bądź tym, którzy wykorzystują niskotemperaturowe źródła energii, takie jak pompy ciepła, a także odzysk ciepła ze zużytego powietrza (rekuperatory) – te ekonomiczne sposoby ogrzewania domu mają sens tylko w dobrze zaizolowanych domach. Badanie kosztuje ok. 1000-1500 zł.

Materiały zamawiaj z wyprzedzeniem

Część mostków termicznych powstaje w wyniku braku właściwych elementów w hurtowni, w której inwestor się zaopatruje. W praktyce wygląda to np. tak, że ekipa budowlana za 5-7 dni ma przystąpić do montażu nadproży, więc kierownik budowy dzwoni, aby zamówić takie, które zostały wyszczególnione w projekcie – są typowe, systemowe, wydaje się, że nie powinno być żadnych kłopotów i nagle okazuje się, że takich nie ma i trzeba czekać miesiąc.

Wówczas inwestor w zasadzie nie ma wyjścia – musi nadproża zastąpić innymi (np. betonowymi), na ogół o znacznie gorszych parametrach termoizolacyjnych, które często należy ocieplić inaczej niż propozycje z projektu. Wykonawcy wykonują roboty bez rysunków, łatwo wówczas o błąd i trudno o kontrolę pracy. Aby uniknąć takiej sytuacji, należy wszystkie elementy systemu budowlanego zamawiać dużo wcześniej. Część kupionego towaru można składować nawet w hurtowni czy składzie budowlanym za opłatą, ale to i tak się opłaca.

Płyta balkonowa

Musi być połączona ze stropem, gdyż przenosi duże obciążenia, ale oznacza to przerwanie izolacji cieplnej. Należy ocieplić płytę balkonową od góry i dołu warstwą izolacji cieplnej. Warto zwrócić uwagę, że jest to czynność praco- i czasochłonna, niechętnie wykonywana przez budowlańców. Izolacja płyt balkonowych powinna być wykonana od jej góry i dołu i idealnie przylegać do izolacji ścian.

Bardzo dobrym rozwiązaniem są też płyty balkonowe oparte na odrębnej konstrukcji wsporczej, wówczas płyta balkonowa nie musi być połączona ze stropem, co nie spowoduje przerwania izolacji.

Jeszcze innym rozwiązaniem jest zastosowanie łączników zbrojeniowych zaizolowanych termicznie, które połączą płytę balkonową ze stropem. Nie trzeba wówczas ocieplać dużych połaci balkonu.

Wieniec

Zadaniem wieńca jest równomierne przekazywanie obciążenia ze stropu na ściany – pełni on zatem funkcję konstrukcyjną, a nie termoizolacyjną i wymaga dodatkowej izolacji. Dotyczy to również ściany jednowarstwowej. Często w rozwiązaniach systemowych (np. Ytong) stosuje się bloczki z doklejoną warstwą wełny mineralnej (przekładka termoizolacyjna), które jednocześnie stanowią szalunek wieńca. Dzięki nim wieniec jest prawidłowo docieplony, a lico ściany jednolite. W innych rozwiązaniach (np. Wienerberger) odpowiednio przycięte pasy materiału termoizolacyjnego wkłada się pomiędzy osłonę wieńca a jego zbrojenie. Warto zwrócić uwagę, aby czynność tę wykonać dokładnie – w miejscach połączeń nie będą wówczas tworzyły się mostki termiczne. Nie bez przyczyny mówi się, że ściana jednowarstwowa wymaga większego kunsztu budowlanego.

W ścianach dwuwarstwowych, podobnie jak i trójwarstwowych, wieniec zakrywany jest warstwą izolacji. Prace te należy wykonać dokładnie, gdyż wieniec nie ma tak dobrych parametrów termoizolacyjnych jak reszta muru, szczególnie wtedy gdy jest betonowy. To praca prosta i nie powinna przysporzyć kłopotu nawet adeptowi murarstwa.

Ściana kolankowa

Służy do uniknięcia zbyt dużych skosów na poddaszu, szczególnie, gdy ma ono charakter użytkowy – i właśnie wtedy należy ją zabezpieczyć. Najczęściej ekipy budowlane idą na łatwiznę. W przypadku ściany dwu- i trójwarstwowej wygląda to tak: gdy mury nośne już zostały postawione, wykonuje się dach (więźbę, pokrycie oraz ocieplenie). Między krokwiami umieszcza się 20-cm warstwę wełny, ale dochodzi ona tylko do murłaty (belki ułożonej na ścianie kolankowej, do której montuje się resztę więźby). Równocześnie dekarze od zewnątrz montują podbitkę, co powoduje, że gdy będziemy ocieplali mury, nie dostaniemy się ponad podbitkę, do ściany kolankowej i murłaty. Efekt: ściana kolankowa staje się dużym mostkiem cieplnym, a inwestorzy nawet nie zdają sobie sprawy z błędu. Prawidłowe wykonanie jest następujące: 20-cm warstwa wełny ocieplającej połacie powinna dochodzić do murłaty, przechodzić za nią i za ścianą kolankową (w ten sposób ociepli je) aż do spotkania z ociepleniem ściany – nie będzie wówczas żadnej przerwy w ociepleniu. Dopiero na ocieplenie montuje się podbitkę. Podsumowując, dekarzom należy zakazać montażu podbitki, dopóki nie sprawdzimy, czy murłata oraz ścianka kolankowa zostały ocieplone.

Nadproża

Umożliwiają wykonanie otworów okiennych i drzwiowych w ścianach. Ich zadaniem jest przenoszenie ciężaru ścian i stropów wyższych kondygnacji – mają dobre parametry obciążeniowe, ale nie termoizolacyjne, dlatego też wymagają specjalnych rozwiązań.

W najbardziej w Polsce popularnych ścianach dwuwarstwowych nadproża są zakrywane warstwą izolacyjną. Jednak nie jest to wystarczające rozwiązanie, szczególnie wtedy gdy są one żelbetowe. Pomiędzy nadprożem a ramą okienną utworzy się wówczas mostek termiczny. Rozwiązaniem jest niewielkie przedłużenie (wystarczą 2 cm) warstwy izolacyjnej na ościeżnicę. Wymóg taki można nakazać ekipie wykonawczej i łatwo go sprawdzić samodzielnie.

W ścianie jednowarstwowej powinniśmy bezwzględnie skorzystać z oferowanych przez producentów prefabrykowanych nadproży ceramiki poryzowanej, betonu komórkowego czy keramzytobetonu. Nadproże w ścianie zewnętrznej musi mieć ocieplenie, dlatego wewnątrz takiego elementu (rzadziej na zewnątrz) trzeba umieścić wkładkę termoizolacyjną grubości od 8 do 12 cm.

Inwestor ma szansę dużej kontroli nad wykonaniem takich elementów. Przede wszystkim należy sprawdzić, czy każde nadproże ma warstwę ocieplenia, czy jest ona właściwie skrojona na długość i szerokość (nie powinna być za krótka i za wąska), czy wokół nadproża wykonawca nie użył innych materiałów budowlanych, czy właściwie przyciął pustaki.

Gdy jednak nie uda nam się skorzystać z nadproży prefabrykowanych i zdecydujemy się na monolityczne nadproże żelbetowe, sprawdźmy, czy uda się umieścić w ścianie warstwę docieplenia. Może być z tym problem, gdy otwór jest duży, wtedy nadproże musi być masywne. Ale nawet w takim przypadku jest rozwiązanie, pod warunkiem, że nie robimy wszystkiego na ostatnią chwilę. Nie musimy poszerzać nadproża – zwiększmy jego wysokość. Wymaga to jednak obliczeń. Lepiej je przeprowadzić niż nad każdym oknem mieć duże mostki termiczne.

Okna i komin

W przypadku okien połaciowych należy stosować kołnierze, posiadające doklejony materiał dociepleniowy. Przystosowane są do montażu pojedynczego okna w połaci dachu, jak i w wersji modułowej do zespalania okien w poziomie. Wokół komina wystarczy, by izolacja dokładnie przylegała do niego – to kolejna nieco żmudna i wymagająca czynność, którą należy dopilnować.

Inwestor powinien zatem sprawdzić, czy kołnierz ma wkład ocieplający oraz ocenić wykonanie izolacji wokół komina, w miejscu, w którym przechodzi on przez połać dachu.

Równie istotne jest umieszczenie okien w ścianie. W jednowarstwowej – należy umieścić je w połowie grubości muru. Należy wykonać węgarek (warstwa muru nieco nachodzi na ościeżnicę, a nie tylko dochodzi do niej) – zapobiegnie to powstaniu mostka ciepła między izolacją a ościeżnicą. W ścianie dwuwarstwowej – okno należy umieścić jak najbliżej zewnętrznej krawędzi warstwy nośnej ściany, a izolację ułożyć tak, by nachodziło około 3 cm na ramę okna. W ścianie trójwarstwowej – najkorzystniej jest ustawić okno dokładnie w płaszczyźnie ocieplenia.

Stosuj zaprawy ciepłochronne

Zaprawy mają duży wpływ na termoizolacyjność w przypadku murów jednowarstwowych. W takim przypadku powinniśmy murować zaprawą ciepłochronną. Jest to mieszanka cementu ze specjalnymi dodatkami mineralnymi (perlit, keramzyt, a także granulki styropianu).

Bardzo dobre są również zaprawy klejowe, których spoina może mieć grubość zaledwie 2-5 mm, powodując tym samym, że bloczki idealnie przylegają do siebie. Jednak na zaprawę klejową muruje się jedynie beton komórkowy. Wymaga ona także wysokich umiejętności murarskich. Często, dzięki systemowi pióro-wpust nie mają one spoin pionowych, co znacznie poprawia ich termoizolacyjność.

Inne zaprawy w ścianie jednowarstwowej spowodują sieć mostków cieplnych, przez które uciekać będzie ogrzane powietrze.

Ocena pracy murarza jest dość prosta – sprawdzamy grubość zaprawy, o czym najlepiej od początku go powiadomić. Jeśli do odpowiedniego typu jest ona przekroczona i/lub w murze użyte zostały pęknięte pustaki i sklejone zaprawą, mamy gotowe mostki cieplne.