Słownik dekarski

Słownik terminów i nazw dekarskich został umieszczony poniżej. Źródłem słownika jest PSD.

Zdajemy sobie sprawę, że niektóre hasła wymagają poszerzenia definicji i szczegółowych danych. Celem słownik jest zapoznanie się z podstawowym znaczeniem haseł, terminów.

ALUCYNK

stop cynku z aluminium (np. 43,3% wag. Zn; 55% wag. Al; 1,6% wag. Si) stosowany na powłoki ochronne, między innymi blach stalowych. Zobacz: →aluminium, →cynk

ALUMINIUM

glin, aluminium to nazwa techniczna, symbol chemiczny Al, liczba atomowa 13, masa atomowa 26,9815, temperatura topnienia 660oC. Lekki metal wykorzystywany m.in. do produkcji lekkich stopów aluminium, folii, farb ochronnych, materiałów wybuchowych. Z blachy aluminiowej (także powlekanej) wykonuje się pokrycia dachowe, systemy rynnowe i obróbki blacharskie

ANGOBA

oczyszczona, uszlachetniona, upłynniona →glina nakładana cienką warstwą na powierzchni wysuszonego wyrobu ceramicznego (tu na dachówki) i wypalana razem z nim

APSYDA

(z greki = łuk, zakrzywienie) nisza ołtarzowa. Jej półkolista forma pochodzi z rzymskiej architektury sakralnej i świeckiej. Może być apsyda główna zamykająca ›nawę główną i apsydy boczne zamykające nawy boczne lub nawy poprzeczne. Apsyda przekryta jest dachem stanowiącym często część stożka

ATTYKA

ścianka zasłaniająca dach, dawniej zdobiona i zwieńczona różnymi figurami

BALKON DACHOWY

→okno balkonowe

BARIERA PAROWA

rodzaj →paroizolacji o największym oporze dyfuzyjnym o współczynniku Sd > 100 m; największe opory dyfuzyjne mają bariery z wbudowanymi warstwami bitumu lub folią aluminiową; w tego typu produktach są również stosowane oba te materiały (papy z folią aluminiową)

BĘKART

belka lub klin drewniany tworzący →okap w dachach krokwiowych, nakładany na przypustnice w celu złagodzenia spadku lub wydłużeniu okapu. Element stosowany w polskim budownictwie ludowym. Zobacz: →przysuwnica, →przypustnica

BELKA PRZECIWŚNIEGOWA

pal przeciwśniegowy, okrąglak przeciwśniegowy. Drewniana okrągła belka montowana na →pokryciu dachowym za pomocą odpowiednich wsporników i mająca za zadanie zatrzymanie zsuwającego się śniegu. Zobacz: →system przeciwśniegowy, →rozdzieracz śniegu, →stoper przeciwśniegowy, →płotek przeciwśniegowy, →zapora przeciwśniegowa

BERLINKA

dachówka karpiówka berlińska. Rodzaj, forma →dachówki karpiówki

BETON

materiał budowlany utworzony w wyniku związania mieszanki spoiwa mineralnego, wypełniacza i wody. Potocznie pod pojęciem betonu rozumie się sztuczny kamień, uzyskany przez połączenie ze sobą cementu, wody i kruszywa. W nazewnictwie dekarskim mianem tym określa się skrótowo →dachówki betonowe

BITUM

najcięższe frakcje uzyskiwane w procesie destylacji ropy naftowej. Stanowią od dawna podstawowy składnik wielu materiałów pokryciowych: głównie pap i dachówek (gontów) bitumicznych oraz materiałów podkładowych Zobacz: →maty bitumiczne; →pokrycia bitumiczne

BLACHA

1.    płaski wyrób metalowy otrzymywany w procesie walcowania (na gorąco lub na zimno) kęsisk płaskich lub tak zwanych blachówek. Blachy są wykonywane z różnych materiałów. W dekarstwie miały lub mają zastosowanie: blacha ołowiana, blacha stalowa, blacha miedziana, blacha cynkowa, blacha tytanowo-cynkowa, blacha aluminiowa;2.    w dekarstwie mianem tym określa się pokrycia dachowe z blach czy blachodachówek, oraz blachę na →obróbki blacharskie

BLACHA POWLEKANA

blacha np. stalowa ocynkowana z naniesioną powłoką ochronną w wielu różnych kolorach. Występuje kilka rodzajów tych powłok, służących zarówno ochronie przeciwkorozyjnej, jak i estetyce. Z blach powlekanych wytłacza się →blachodachówki oraz wykonuje się →obróbki blacharskie

BLACHARKA

→blacharstwo

BLACHARZ

rzemieślnik wyspecjalizowany w pracach polegających na wykonywaniu różnych przedmiotów z blachy. Także blaszanych pokryć dachowych, obróbek blacharskich, rynien itd. Obecnie w dobie elementów prefabrykowanych powoli zaciera się wyraźna kiedyś różnica między blacharzem a →dekarzem

BLACHODACHÓWKA

inaczej nazywana blachówka. Pokrycie dachowe z blachy wytłaczanej na kształt dachówek. Arkusz blachodachówki ma zazwyczaj około 1,1 m szerokości i do kilku metrów długości. Najczęściej wykonuje się ją z →blachy powlekanej

BLACHÓWKA

→blachodachówka

BOLEC

w systemie rynnowym wbijany w mur rodzaj →wspornika rury

CECH

organizacja rzemieślnicza zrzeszająca rzemieślników o określonej specjalności lub specjalnościach pokrewnych. Na przykład: cech cukierników, cech krawców, cech dekarzy, blacharzy i cieśli itp.

CERAMIKA

(greckie Keramos = glina garncarska) pojęcie obejmujące wszelkie wypalane wyroby gliniane. W nazewnictwie dekarskim mianem tym określa się →dachówki ceramiczne

CHARAKTERYSTYCZNE ELEMENTY DACHU

elementy składowe bryły dachu. Na przykład: →grzbiet, →kalenica, →kosz, →szczyt, →okap, →połać, →lukarna. Zobacz też: →konstrukcja dachu

CIESIELSTWO

ciesielka, ciesiołka, cieślarka. Rzemiosło zajmujące się wykonywaniem drewnianych konstrukcji budowlanych, między innymi więźb dachowych

CIEŚLA

rzemieślnik zajmujący się →ciesielstwem

CIEŚLICA

siekiera o szerokim ostrzu używana przez →cieśli

CYNA

1.    cyna do lutowania, cyna lutownicza. Potoczna nazwa →lutowia w postaci stopu cyny z →ołowiem, lub z innymi metalami, służącego do →lutowania miękkiego stosowanego między innymi w dekarstwie. Przyjęło się, że cyna do lutowania ma postać prętów. Zobacz: →lut, →lutowie;

2.    metal, Stannum, symbol chemiczny Sn, liczba atomowa 50, masa atomowa 118,69, temperatura topnienia 232 oC. Cynę stosuje się głównie do cynowania →blach stalowych. Stop cyny z →ołowiem stosuje się jako →lut

CYNK

metal, Zincum, symbol chemiczny Zn, liczba atomowa 30, masa atomowa 65,37, temperatura topnienia 419OC.

Używany m. in. do produkcji →blachy cynkowej, do produkcji powłok ochronnych. Blachy cynkowe wykorzystywane były na pokrycia dachów i wszelkie →obróbki blacharskie, np. →rynny. Obecnie rozpowszechniła się blacha cynkowo-tytanowa

CYNOWAĆ

1.    (podhale) lutować;

2.     pokrywać metal cienką warstwą cyny, pobielać

CZWÓNIK GĄSIORA

Element umożliwiający połączenie czterech →gąsiorów w miejscu przecięcia się czterech →grzbietów.

Element taki występuje na przykład na dachu brogowym. Zobacz: →trójnik gąsiora, →formy dachów

CZYSZCZAK

element systemu rynnowego →rewizja

DACH

część budynku ograniczająca go od góry i zabezpieczająca go przed opadami atmosferycznymi oraz stratami ciepła.

Zobacz: →formy dachów; →typy dachów

DACH BALASTOWY

dach, którego warstwy (paroizolacja, izolacja termiczna, warstwa rozdzielająca, hydroizolacja) ułożone na stropie nośnym obciążone są warstwą balastu w postaci np. żwiru lub płyt.

DACH CZTEROSPADOWY

Dach, który ma cztery połacie dachowe najczęściej o tym samym nachyleniu.

DACH DWUSPADOWY

Ma dwie połacie dachowe oraz dwie ściany szczytowe, które mogą być przykryte połacią dachową lub wystawać poza nią.

DACH HEŁMOWY

Dach wieńczący wieżę o konstrukcji drewnianej (rzadziej murowanej z cegły lub kamienia) w formie stożka, ostrosłupa niekiedy z galeryjką lub lukarnami, mogą składać się z kilku poziomów.

W architekturze cerkiewnej hełm ma kształt baniasty.

DACH JEDNOSPADOWY

inaczej pulpitowy, ma jedną połać.

DACH KOLEBKOWY

Dach dwuspadowy, którego przeciwległe połacie zbudowane są na łukowych krążynach lub krokwiach.

DACH KOPULASTY

Dach w kształcie kopuły o różnym kształcie (np. wielobok, kopuła obrotowa, żebrowa) – najczęściej w postaci czaszy.

DACH MANSARDOWY

Dach łamany, zbudowany z dwóch oddzielonych od siebie gzymsem powierzchni połaci dachowych, może być dwu- lub czterospadowy.

DACH NACZÓŁKOWY

Dach dwuspadowy ze ściętymi w szczytach kalenicami w kształcie trójkątów.

DACH NAMIOTOWY

Inaczej dach brogowy, składa się z czterech trójkątnych połaci zbiegających się w jednym punkcie zbudowanych na poziomym rzucie kwadratu.

DACH ODWRÓCONY

Niewentylowana konstrukcja dachowa, w której warstwa hydroizolacyjna ułożona jest bezpośrednio na konstrukcji stropu, a warstwa termoizolacyjna układana jest powyżej hydroizolacji, zabezpieczona dodatkowym obciążeniem (balastem).

DACH PILASTY

Inaczej dach szedowy; należy do grupy dachów jedno- lub dwuspadowych, usytuowanych bezpośrednio jeden za drugim, jego konstrukcja w przekroju podłużnym przypomina brzeszczot piły, najczęściej stosowany w obiektach przemysłowych.

DACH POLSKI

→dach uskokowy

DACH PÓŁSZCZYTOWY

Inaczej dach przyczółkowy; odmiana dachu dwuspadowego z okapem w ścianach szczytowych. Widoczny nad okapem szczytów fragment ściany zwany jest półszczytem górnym. Konstrukcja takiego dachu najczęściej występuje na Podhalu.

DACH PŁASKI

Dach, którego połać nachylona jest pod kątem mniejszym niż 12° (PN-89/B-10425).

DACH STOŻKOWY

Dach w kształcie stożka na planie koła z promieniście ustawionymi krokwiami opartymi na łukowej murłacie, połączonymi górą w jednym punkcie. Dachy stożkowe mogą być pełne lub częściowe.

DACH TRÓJSPADOWY

Dach z trzema połaciami i szczytem. Dwie połacie zasadnicze w kształcie trapezów prostokątnych połączone są z trzecią trójkątną narożami.

DACH USKOKOWY

Inaczej dach polski – najczęściej czterospadowy dach o dwóch połaciach jedna nad drugą i oddzielonych niewysoką ścianką. Kąty nachylenia dachu polskiego są do siebie zbliżone, co odróżnia go od dachu mansardowego. Stosowany najczęściej w architekturze rezydencjonalnej (dwory i domy miejskie) oraz niekiedy w architekturze sakralnej.

DACH WENTYLOWANY

Przegroda dachowa o konstrukcji, która zawiera zaprojektowaną do tego celu wewnętrzną przestrzeń rozdzielającą termoizolację od kompletnego pokrycia. Przez kompletne pokrycie należy rozumieć wszystkie jego warstwy: →pokrycie zasadnicze z uszczelnieniem (→pokryciem wstępnym, →warstwą wstępnego krycia).

Przestrzeń wentylacyjna musi być tak zaprojektowana, aby ruch powietrza był naturalny, a jedynie w skomplikowanych konstrukcjach wymuszony.

DACH WIELOSPADOWY

Połączenie przynajmniej dwóch typów konstrukcji dachów, charakteryzujący się dużą liczbą krzyżujących się połaci o zróżnicowanych kształtach (trapezy, trójkąty, równoległoboki). Poszczególne połacie łączą się kalenicami, narożami i koszami.

DACH WIEŻOWY

Dach wieży lub zwieńczenie hełmu w formie wysokiego, bardzo wysmukłego ostrosłupa lub stożka. Dach namiotowy na planie wieloboku lub koła (iglica).

DACH WKLĘSŁY

Najczęściej dwuspadowy dach ograniczony po obwodzie murkiem ogniowym o wewnętrznym spadku, w którym połacie stykają się w korycie odpływowym.

DACH ZIELONY

Najczęściej stosuje się na tzw. stropodachu odwróconym, w którym dodatkowo występują warstwa drenażowa, filtrująca i wegetacyjna (w miejsce balastowej).

W warstwie wegetacyjnej sadzi się rośliny. Ze względu na obciążenie, grubość i rodzaj warstw wyróżnia się dwie grupy zieleni: intensywną (drzewa i krzewy) i ekstensywną (trawa, kwiaty, mchy itp.)

DACHARZ

→dekarz

DACHÓWKA

Element tradycyjnie →ceramiczny lub →betonowy, służący do pokrywania dachu. Dachówki zawieszane są →noskami na →łatach. Dachówki mogą mieć różne formy, kształty, kolory.

Występuje cały szereg →dachówek funkcyjnych, np. okapowe, szczytowe, wentylacyjne i inne. Zobacz: →typy dachówek ceramicznych, →typy dachówek betonowych.

DACHÓWKI ANGOBOWANE

Dachówki ceramiczne pokryte →angobą.

DACHÓWKI BETONOWE

Dachówki wytwarzane z →betonu. Zobacz: typy dachówek betonowych.

Stosowana jest także nazwa: dachówki cementowe. Pamiętać należy, że cement jest tylko częścią składową →betonu.

DACHÓWKI BEZZAKŁADKOWE

Dachówki nie płaskie (nie karpiówki) zachodzące na siebie – układane na zakład, nie mające zamków ukształtowanych na ich brzegu.

Najczęściej występującym przykładem dachówki bezzakładkowej jest esówka (holenderka), która jest połączeniem dwóch fal wklęsłej i wypukłej.

DACHÓKI BITUMICZNE

Pokrycie dachowe na bazie →bitumów i wykonane na osnowie nośnej. Na wierzchu wykończona jest kolorowym kruszywem. Dachówka bitumiczna wykrojona może być w rozmaite wzory.

Funkcjonują dwie równorzędne nazwy: dachówka bitumiczna i gont bitumiczny.

DACHÓWKI CEMENTOWE

Dachówki wytwarzane ze specjalnie przygotowanego →betonu.

Pamiętać należy, że cement jest tylko częścią składową →betonu. Zobacz: →dachówki betonowe, →typy dachówek betonowych.

DACHÓWKI CERAMICZNE

Dachówki wypalane z →gliny.

Zobacz: →ceramika, →typy dachówek ceramicznych.

DACHÓWKI FUNKCYJNE

Dachówki ceramiczne, betonowe, wykonane z aluminium lub PVC, pełniące pewne dodatkowe funkcje w pokryciu dachowym. Wśród nich wymienić należy: dachówki szczytowe lewe i prawe, dachówki kalenicowe, dachówki okapowe, dachówki wentylacyjne, wszelkie kominki wentylacyjne, dachówki antenowe, dachówki z różnymi wspornikami i szereg innych.

DACHÓWKI GLAZUROWANE

Dachówki ceramiczne pokryte →glazurą.

DACHÓWKI KARPIÓWKI

Płaskie →dachówki ceramiczne.

Dachówki leżące obok siebie nie zachodzą na siebie, a jedynie stykają się.

Nazwa nawiązuje do charakterystycznego wyglądu jednego ze sposobów układania najpopularniejszego wykroju dachówki przypominającego rybią łuskę. Karpiówki przyjęły przeróżne formy i →wykroje, uzależnione często od regionalnych tradycji – np. karpiówki berlińskie, karpiówki saksońskie. Zobacz: →dachówki zakładkowe, →dachówki kształtowe; →typy dachówek ceramicznych

DACHÓWKI KOMPOZYTOWE

Płaskie →dachówki ceramiczne.

Dachówki leżące obok siebie nie zachodzą na siebie, a jedynie stykają się. Nazwa nawiązuje do charakterystycznego wyglądu jednego ze sposobów układania najpopularniejszego wykroju dachówki przypominającego rybią łuskę.

Karpiówki przyjęły przeróżne formy i →wykroje, uzależnione często od regionalnych tradycji – np. karpiówki berlińskie, karpiówki saksońskie. Zobacz: →dachówki zakładkowe, →dachówki kształtowe; →typy dachówek ceramicznych

DACHÓWKI PROFILOWANE

Dachówki mające wyprofilowany przekrój poprzeczny w różny sposób, ale nie płaski. Na przykład dachówki mnich–mniszka, dachówki marsylki, dachówki esówki.

Zobacz: →dachówki karpiówki; →typy dachówek ceramicznych.

DACHÓWKI SZCZYTOWE

To jeden z powszechniej stosowanych rodzajów →dachówek funkcyjnych.

Dachówki te układane są na →szczytach dachu.

DACHÓWKI SZKLIWIONE

Dachówki ceramiczne pokryte →szkliwem lub inaczej →glazurą, →dachówki glazurowane.

DACHÓWKI TŁOCZONE

Wytwarzane najczęściej z gliny w procesie tłoczenia na prasach (obecnie rewolwerowych). Dzięki tej technologii uzyskuje się skomplikowane kształty dachówek zakładkowych. Dzięki tłoczeniu zamki boczne i czołowe mogą mieć podwójne rowki, odprowadzające bardzo skutecznie wodę. Czym typ dachówki lepiej odprowadza wodę, tym mniejszy kąt nachylenia może mieć dach, na którym może być ułożony ten typ.

DACHÓWKI ZAKŁADKOWE

Dachówki z zamkami bocznymi (zakładają się na siebie) oraz z zamkami bocznymi i czołowymi (na dwóch bokach). W miejscu zachodzenia na siebie dachówek, w miejscu →zakładu w dachówkach zakładkowych występują →zamki.

Można więc przyjąć, że zgodnie z tą definicją i z definicją →dachówek karpiówek, dachówki występują w trzech grupach: zakładkowe, bez zakładkowe i karpiówki.

Można jednak spotkać dachówki karpiówki (zachowujące swój charakterystyczny kształt), będące także dachówkami zakładkowymi, bo są wyposażone w stosowne zakładki czy zamki. Zobacz: →typy dachówek ceramicznych, →typy dachówek betonowych

DASZEK PRZYZBOWY

Termin odnoszący się do →formy dachu. Niewielki daszek umiejscowiony w →szczycie budynku i łączący okapy dachu dwupołaciowego, szczytowego.

Zobacz: →formy dachów.

DEKARKA

→dekarstwo

DEKARSTWO

Rzemiosło polegające na układaniu i naprawianiu pokryć dachowych, na kryciu dachów.

Zobacz: →dekarz, →blacharz, →blacharstwo.

DEKARZ

Rzemieślnik trudniący się dekarstwem, układający i naprawiający pokrycia dachowe.

Zobacz: →blacharz.

DEKIEL RYNNY

→zaślepka rynny

DENKO GĄSIORA

W pokryciach dachowych ceramicznych lub betonowych raczej płaski, często zdobiony element zamykający →gąsior na początku lub końcu →kalenicy. Może być to odpowiednio denko gąsiora początkowe i końcowe.

Denko gąsiora początkowe czasem w formie zaokrąglonej stosowane bywa także na początku →grzbietu.

Raczej element większych gabarytów niż prostsza w formie →zaślepka gąsiora

DENKO RYNNY

→zaślepka rynny

DESKA CZOŁOWA

Deska przybita do końców →krokwii w →okapie.

Do tej deski montuje się zazwyczaj →rynnę przy użyciu →haków czołowych.

DRABINKA PRZECIWŚNIEGOWA

Deska przybita do końców →krokwii w →okapie.

Do tej deski montuje się zazwyczaj →rynnę przy użyciu →haków czołowych.

DRANICE

Starodawne pokrycie z odpowiednio przygotowanych i odpowiednio ułożonych desek jodłowych lub świerkowych. Dolną warstwę dranic układano z takim odstępem, aby górne dranice zachodziły na dolne około 5 cm.

Dranice dolne układano stroną rdzeniową w dół, a dranice górne stroną rdzeniową w górę. Taki układ słojów w dolnej i górnej warstwie dranic powodował, że po naturalnym wypaczeniu się dranic następowało uszczelnienie zakładów.

Długość pojedynczej dranicy to 200-300 cm, a szerokość 16-26 cm.

DRYKOWANIE

Metoda kształtowania cienkościennych przedmiotów z blachy bez przerywania ciągłości materiału. Wyoblanie oraz zgniatanie obrotowe umożliwiają lekkich wyrobów o bardzo skomplikowanych kształtach (np. kielichy, kule itp.). Blachę kształtuje się za pomocą specjalnych narzędzi (wyoblaki, rolki).

Proces modelowania blachy za pomocą drykowania odbywa się na maszynie nazywanej drykierką lub wyoblarką.

Zobacz: →wyoblanie.

DYMNIK

Termin odnoszący się do →formy dachu. Dymnik powstaje przez niewielkie obniżenie lub podniesienie bocznych połaci dachu tak, że pojawiają się małe trójkątne lub prostokątne pionowe otwory, okienka zwane właśnie dymnikami.

Zobacz: →formy dachów

DYSK

Dysk kalenicy, →denko gąsiora.

EKWIWALENTNA DYFUZYJNIE GRUBOŚĆ POWIETRZA

→równoważna dyfuzyjnie grubość powietrza (współczynnik Sd).

ELASTYCZNE WYROBY WODOCHRONNE

Produkty stosowane w budownictwie, dopuszczane do stosowania według normy PN-EN 13859.

W ich skład wchodzą: wyroby podkładowe stosowane w dachach i ścianach; w tym →membrany wstępnego krycia (MWK), →folie wstępnego krycia (FWK), →paroizolacje i →wiatroizolacje

FACJATA

Pomieszczenie mieszkalne w kondygnacji strychowej przekryte dachem poprzecznym. Facjata obejmująca całe pomieszczenie jest więc dość dużą konstrukcją.

Zobacz: →lukarna

FALC

W dekarstwie częściej spotykana nazwa to →rąbek

FALCĘGI

Rodzaj specjalistycznych szczypiec, cęgów do zaginania →falców, →rąbków blachy

FARMER

Farmery, wkręty farmerskie. Rodzaj wkrętu z łbem sześciokątnym i podkładką z uszczelką samowulkanizującą się. Często malowane w różnych kolorach. Stosowane do mocowania →blacho dachówek i →obróbek blacharskich

FASADA

(łac. Facies – twarz) frontowa elewacja budynku

FELC

W ciesielstwie i stolarstwie: wypukłość lub rowek w boku desek umożliwiający ich łączenie na pióro–wpust w ciesielstwie i stolarstwie: wypukłość lub rowek w boku desek umożliwiający ich łączenie na pióro–wpust

FELCOWAĆ

robić →felc

FELCOWNIK

Hebel do robienia felców.

FIX

→okno połaciowe bez możliwości otwierania.

FOLIA DACHOWA

Termin określający wszelkie rodzaje folii układanych na i w dachu; tym pojęciem określa się folie znajdujące zastosowanie w konstrukcjach dachowych, w przegrodzie dachowej – na przykład →folia paroizolacyjna również traktowana jest jako folia dachowa.

FOLIA NISKOPAROPRZEPUSZCZALNA

→folia wstępnego krycia, której →współczynnik Sd świadczący o poziomie →paroprzepuszczalności jest większy niż 0,1 m (ustalenie PSD z 2001 roku, np. w Niemczech folia jest FWK, gdy Sd > 0,3 m) i nie osiąga wartości takich jak dla →folii paroizolacyjnej

FOLIA PAROIZOLACYJNA

Spełnia funkcję zabezpieczającą przed przedostawaniem się do termoizolacji pary wodnej oraz powietrza z wnętrza budynku. Folia ta montowana jest po wewnętrznej stronie termoizolacji, po wewnętrznej stronie przegrody dachowej. Jeśli termoizolacja znajduje się między krokwiami, to folię paroizolacyjną montuje się pod →krokwiami. „Folie paroizolacyjne” rozumiane są najczęściej jako określenie dotyczące najprostszych →paroizolacji polietylenowych, wykonanych w formie folii o grubości 0,15-0,3 mm. Takie folie zaliczane są do grupy „opóźniaczy pary” o →współczynniku Sd wynoszącym 20-100 m. Zobacz: →regulator pary, →bariera parowa

FOLIA PAROPRZEPUSZCZALNA

Nazwa mało precyzyjna, stosowana rzadziej jako określenie dla materiałów precyzyjniej nazywanych →foliami wstępnego krycia (FWK) – folia mająca zdolność przepuszczania przez swoją powierzchnię pewnej ilości pary wodnej. Zobacz: →membrana dachowa, →folia wysokoparoprzepuszczalna, →folia niskoparoprzepuszczalna, →paroprzepuszczalność

FOLIA WIATROIZOLACYJNA

Folia powietrznoszczelna zabezpieczająca przed wywiewaniem przez wiatr (a więc od zewnątrz) cząstek ogrzanego powietrza z ocieplenia. Inaczej: folia zabezpieczająca przed powstawaniem zjawiska →przewiewu. Funkcję tę pełni również dobrze uszczelniona folia paroizolacyjna, która musi stanowić szczelną powłokę dla pary wodnej.

Zobacz: →folia wstępnego krycia, →wiatroizolacja

FOLIA WSTĘPNEGO KRYCIA

Folia układana pod właściwym pokryciem dachowym. Folia wstępnego krycia (w skrócie FWK) jest rozumiana jako foliowa →warstwa wstępnego krycia o niskiej paroprzepuszczalności, której →współczynnik Sd świadczący o poziomie →paroprzepuszczalności jest większy niż 0,1 m (ustalenie PSD z 2001 roku) i nie osiąga wartości takich jak dla →folii paroizolacyjnej

FOLIA WYSOKO PAROPRZEPUSZCZALNA

 Mało precyzyjne określenie →folii wstępnego krycia, której →współczynnik Sd świadczący o poziomie →paroprzepuszczalności nie przekracza wartości 0,1 m.

Bardziej precyzyjnie →membrana wstępnego krycia (MWK)

FORMATKI

Niewielkie elementy blaszane wycięte z większego arkusza blachy służące do krycia dachu lub też attyki, czy murku.

Formatkami są np. pojedyncze elementy z blachy do krycia dachu →w karo

FORMY DACHÓW

To kształty brył dachów. Formy te wywodzą się jeszcze z budownictwa ludowego i są typowe dla poszczególnych regionów. Formami podstawowymi, czy pierwotnymi, dla wszelkich brył dachów są najprostsze z nich: dach dwupołaciowy i dach czteropołaciowy. Obecnie na pojedynczym współcześnie projektowanym dachu można dopatrzyć się niejednokrotnie kilku podstawowych form dachów.

FWK

Skrót od pierwszych liter terminu: →folia wstępnego krycia.

GĄBKA KOSZA

Klin kosza. Uszczelka z gąbki przyklejana pod →dachówką do →kosza, do obróbki blacharskiej, po obu jej stronach. Gąbka kosza ma za zadanie zapobiegać wdmuchiwaniu śniegu pod pokrycie dachowe. Najczęściej stosowana jest gąbka o przekroju trójkąta prostokątnego, o przekroju klinowym. Stąd jej inna nazwa – klin kosza

GARGULEC

→rzygacz.

GĄSIOR

Element pokrycia dachowego układany na →kalenicy i na →grzbietach. Występują różne formy, kształty gąsiorów. Występują też gąsiory o specjalnym przeznaczeniu, na przykład →gąsiory początkowe i →gąsiory końcowe, które często są ozdobione. Występują też różne →denka gąsiorów i →zaślepki gąsiorów.

Zobacz: →trójnik gąsiora.

GĄSIOR KOŃCOWY

To →gąsior o specjalnym przeznaczeniu, zaślepiony na tylnym, często węższym końcu. Gąsior ten montuje się jako ostatni na →kalenicy, zwłaszcza kalenicy ciągłej, nie przedzielonej.

GĄSIOR POCZĄTKOWY

to →gąsior o specjalnym przeznaczeniu, zaślepiony na przednim, często szerszym końcu. Gąsior ten często jest zdobiony. Montuje się go jako pierwszy na →kalenicy i →grzbiecie. Gąsior początkowy z przeznaczeniem na kalenicę zaślepiony jest raczej na płasko, natomiast z przeznaczeniem na grzbiet raczej na obło. Gąsior rozpoczynający grzbiet nazywany bywa także →gąsiorem skrajnym

GĄSIOR SKRAJNY

jest to rodzaj →gąsiora początkowego, jest to →gąsior o specjalnym przeznaczeniu, zaślepiony na przednim, często szerszym końcu. Zaślepienie tego gąsiora jest obłe, czasem zdobione. Montuje się go jako pierwszy na →grzbiecie

GIERUNEK

W blacharstwie: załamanie, naroże zewnętrzne lub wewnętrzne obróbek blacharskich, np. gzymsów lub nakryw.

GIĘTARKA

→zaginarka

GIĘTKA

Kantka. Ręczny przyrząd wykonany z trzech warstw znitowanych odpowiednio grubych i sztywnych blach do zaginania brzegów blachy w tzw. →rąbek

GLAZURA

Termin zamienny szkliwo. Pojęcie określające przezroczystą powłokę na wyrobie ceramicznym, przez którą widać powierzchnię →gliny i jej ewentualne podszkliwne zdobienie. Glazura jest nieprzepuszczalna dla cieczy i gazów.

GLINA

Skała osadowa składająca się głównie z iłów z domieszką m.in. mułu i piasku. Pokłady czystego iłu występują rzadko. Z odpowiednich gatunków gliny wypala się różne wyroby ceramiczne. Dachówki wypala się z gliny z zawartością iłów na poziomie 40-60%.

GOK

Łącznik teleskopowy do montażu warstw izolacyjnych na dachach płaskich. W połączeniu z odpowiednim wkrętem dobranym adekwatnie do podłoża umożliwia zakotwienie warstw termoizolacji i hydroizolacji w podłożu poszycia dachu płaskiego

GONT

Pokrycie dachowe z niewielkich deseczek o przekroju poprzecznym trójkątnym, klinowym lub o przekroju prostokątnym, równoległym. U nas gont kojarzony jest raczej ze stylem zakopiańskim i deseczką o przekroju klinowym. Pokrycie z deseczek o przekroju trójkątnym, mają szerokość 8-16 cm i długość 30-80 cm. Gonty takie wytwarzano z jodły, sosny, świerku, czasem z modrzewia lub dębu. Gonty dawniej wyrabiane były ręcznie, →gont łupany, choć i teraz są zakłady produkujące to pokrycie w sposób tradycyjny. Obecnie wyrabiane są raczej mechanicznie na specjalnej maszynie →gonciarce, jest to tzw. →gont cięty. Pokrycie z deseczek o przekroju równoległym mają szerokość 12-30 cm i długość 30-80 cm. Gonty te wyrabiano i nadal wyrabia się w procesie łupania

GONT BITUMICZNY

→dachówka bitumiczna

GONT PAPOWY

→dachówka bitumiczna

GROT

Miedziana, często wymienna końcówka kolby lutowniczej, →lutownicy. Groty mogą mieć różne wielkości i kształty.

GRZBIET

Linia łączenia dwóch połaci dachowych leżących obok siebie, i patrząc od zewnątrz budynku przenikających się pod kątem większym niż 1800. Na grzbietach układa się →gąsiory. Termin grzbiet jest używany przez →dekarzy, natomiast tożsamy z nim termin →naroże jest używany częściej przez →cieśli

GRZEBIEŃ OKAPU

Grzebień, wróblówka. Element montowany w okapie pod pierwszym rzędem dachówki kształtowej, dopasowujący się do niej kształtem i zabezpieczający przed ptakami. Grzebień okapu występuje także z →kratką wentylacyjną okapu.

GZYMS

Poziomy element architektoniczny, wysunięty przed lico muru dla zaakcentowania poziomych podziałów budowli i dla osłony przed deszczem. Na gzymsie może leżeć →rynna.

HAFTRY

Stałe i przesuwne →żabki, rodzaj łączników służących do mocowania formatek lub szarów z blach do podłoża, stosowane głównie w technologiach rąbka stojącego.

HAK CZOŁOWY

Hak rynnowy montowany do →deki czołowej za pomocą wkrętów. Haki te wytwarzane są z PVC lub z metalu, w zależności od producenta i systemu rynnowego.

HAK DEKARSKI

Hak dekarski zabezpieczający, hak zabezpieczający. Masywny hak montowany do konstrukcji drewnianej dachu i wystający spod dachówki, służący jako punkt zaczepienia liny lub drabinki. Element zabezpieczający przed upadkiem z dachu.

HAK DOCZOŁOWY

→hak czołowy.

HAK GIĘTY

Hak rynnowy, który po odpowiednim wygięciu w →zaginaczu haków montowany jest do połaci za pomocą wkrętów lub specjalnych grubych gwoździ. Haki gięte prefabrykowane są z płaskownika. Mogą mieć formę prostą do mocowania „na krokwi” lub formę skręconą do mocowania „z boku krokwi”.

HAK RYNNOWY

Rodzaj haka montowanego w →okapie, w którym wiesza się →rynny. Haki rynnowe mogą mieć różne formy. W systemach rynnowych prefabrykowanych haki wytwarzane są z różnych materiałów. Haki rynnowe można podzielić na →haki czołowe, czyli montowane do ›deski czołowej i →haki gięte, czyli po wygięciu montowane do połaci. Dawniej stosowane były tylko haki gięte, wytwarzane rzemieślniczo z płaskownika. W najnowszych technologiach z kolei spotyka się nowe metody montowania haków rynnowych na specjalnych wspornikach i listwach mocowanych wzdłuż →okapu.

HAK ZABEZPIECZAJĄCY

→hak dekarski.

IZOKLIN

podłużny klin wykonany ze styropianu, wełny mineralnej lub drewna układany w miejscach styku połaci dachu płaskiego z elementami pionowymi (ściana, komin, murek ogniowy itp.) montowany w celu dylatowania tych elementów i złagodzenia przejścia powłok pokrycia w narożnikach

JĘTKA

 Poziomy element trójkątnego wiązara rozpierający →krokwie w górnej jego części. Element →więźby dachowej

KALENICA

Pozioma linia łączenia dwóch połaci dachowych przenikających się patrząc od zewnątrz budynku pod kątem większym niż 1800, połaci o przeciwstawnych wystawach, połaci leżących naprzeciw siebie.

KANT MASZYNA

→ inaczej zaginarka.

KANTKA

→giętka.

KANTOWNICA

→zaginarka.

KAPINOS

 Obróbka blacharska lub fragment obróbki blacharskiej, na którym następuje oderwanie się od obróbki spływającej wody.

KARO

→w karo.

KARP

slangowa nazwa →dachówki karpiówki.

KARPIÓWKA

→dachówka karpiówka.

KĄT NACHYLENIA POŁACI DACHOWEJ

kąt zawarty między poziomem a pojedynczą płaszczyzną połaci dachu wyrażony w stopniach. Zobacz: →nachylenie dachu, →spadek dachu

KIELA

→kosz.

KIELICH

Rozszerzone zakończenie górnego końca →rury spustowej, dzięki któremu można połączyć ze sobą dwie rury o tej samej średnicy nominalnej. Kielich nazywany bywa także →mufą, mufką.

KLAMRA BURZOWA

Rodzaj →klamry do dachówki mocującej dachówkę do niższej łaty, tak aby przyciskała ona dachówkę leżącą niżej, pod nią. Klamra burzowa uniemożliwia unoszenie dachówki przez wiatr, czy też przez siły ssące. Klamra burzowa jest klamrą do dachówki, ale klamra do dachówki nie musi być klamrą burzową.

KLAMRA DO DACHÓWKI

Spinka do dachówki, klamerka do dachówki. Odpowiednio wyprofilowany drucik lub drucik z blaszką służący do mocowania dachówek do łat.

Zobacz: →klamra burzowa.

KLAMRA DO GĄSIORA

Odpowiednio wyprofilowana niewielka aluminiowa blaszka służąca do mocowania i pozycjonowani →gąsiorów. Nie jest to element uniwersalny. Każdy gąsior ma zazwyczaj przypisaną sobie klamerkę.

KLESZCZE

1.    narzędzie, rodzaj szczypiec o różnych profilach i szerokościach. Zobacz →falcęgi;

2.   poziomy element usztywniający drewnianą konstrukcję dachową, składający się z dwóch rygli drewnianych obejmujących ›krokwie i słupy.

Element →więźby dachowej

KLIN DACHOWY

Zestaw kilkunastu kształtowych dachówek ceramicznych pozwalający z jednej dachówki zrobić kilka rzędów niżej dwie, lub z dwóch jedną. Zestaw klinów dachowych umożliwia ułożenie dachówek kształtowych na dachach obłych, na przykład na stożku, na wolim oku.

KLIN KOSZA

→gąbka kosza. Nazwa „klin” wzięła się stąd, że najpopularniejsza forma tego elementu w przekroju ma kształt trójkąta prostokątnego, klina.

KOLANO

Kolano rury, kolanko. Element systemu odprowadzania wody z dachu umożliwiający odchylenie rury spustowej od pionu. Zazwyczaj dwa takie same kolana umożliwiają dojście rurą spustową od ›okapu do ściany.

KOLANO WYLEWOWE

→wylewka.

KOLANO ŁUKOWE

→kolano.

KOLBA LUTOWNICZA

kolba, →lutownica

KOMBI

→okna kombi

KOMINEK WENTYLACYJNY

przejście przez pokrycie dachowe o wysokości kilkudziesięciu centymetrów służące do wyprowadzenia nad pokrycie dachowe odpowietrzników kanalizacji, bądź kanałów wentylacyjnych, np. dachówka wentylacyjna, kominek z metalu lub tworzywa sztucznego

KOMUNIKACJA DACHOWA

system elementów, specjalnych stopni, montowanych na pokryciu dachowym służący bezpiecznemu poruszaniu się po dachu zazwyczaj między →wyłazem dachowym, czy też →oknem wyłazowym a kominem. Używa ich najczęściej kominiarz. Zobacz: →stopień kominiarski, →ława kominiarska, →pomost kominiarski

KONSTRUKCJA DACHOWA

dla współczesnych dachów stromych jest to drewniany lub metalowo-drewniany układ nośny, na którym układa się →pokrycie dachowe. Zobacz: →typy dachów, →więźba

KONTRY

→kontrłaty

KONTRŁATY

drewniane listwy układane na →pokryciu wstępnym (na przykład na →folii wstępnego krycia) równolegle do →krokwi i mocowane do nich. Na kontrłatach montuje się →łaty. Kontrłaty tworzą szczelinę wentylacyjną między pokryciem właściwym a wstępnym

KOPERTA

1.    →w kopertę;

2.    jedna z →form dachu

KOPUŁA

1.     przesklepienie przestrzeni na rzucie kolistym i wielokątnym o regularnej krzywiźnie;

2.     kopuła wieży, zwieńczenie wieży

KORONKA

→w koronkę

KORYTO

→kosz

KOSZ

1.    kiela, koryto, rynna koszowa, obróbka blacharska w miejscu łączenia dwóch połaci dachowych, przenikających się patrząc od zewnątrz budynku pod kątem mniejszym niż 1800.

Zobacz: →kosz blaszany;2.    linia łączenia dwóch połaci dachowych, leżących obok siebie i patrząc od zewnątrz budynku, przenikających się pod kątem mniejszym niż 1800

KOSZ CZESKI

 jest to pewna charakterystyczna forma →kosza przewiązanego wypracowana przez rzemieślników czeskich i przyswojona w innych regionach.
W literaturze znajduje się wiele fragmentów traktujących o historii rzemiosła i historii konkretnych rozwiązań technicznych

KOSZ MIĘKKI

to określenie dla →kosza plecionego, czy też →kosza przewiązanego, gdzie przejście płytek łupka, deszczułek, gontu czy dachówek karpiówek w →koszu z jednej połaci na drugą następuje łagodnie, stopniowo po pewnej krzywiźnie

KOSZ NA NOCKACH

→kosz w pokryciu z dachówek karpiówek układany z wykorzystaniem →nok. Dachówki z obu sąsiednich połaci stykają się ze sobą w linii kosza. Pod dachówki z sąsiednich rzędów z obu połaci podłożone są noki. Noki nie są widoczne. Mówi się też, że dachówki w koszu przewiązane są nokami, a więc kosz na nokach jest także pewną formą →kosza przewiązanego

KOSZ PLECIONY

 →kosz z odpowiednio przeplecionymi z obu połaci →dachówkami karpiówkami lub płytkami →łupka. W takim koszu nie występuje obróbka blacharska, nie ma tu →kosza blaszanego. Pojęcia kosz pleciony i →kosz przewiązany bywają stosowane zamiennie. W dużym uproszczeniu o pewnej formie kosza przeplecionego można mówić także w przypadku pokrycia z dachówki bitumicznej

KOSZ POGŁĘBIONY

kosz zagłębiony, →kosz blaszany ułożony na łatach i bliżej osi częściowo zagłębiony poniżej poziomu łat. Taki kosz ma zwiększoną pojemność i zdolność odprowadzania wody.

Kosz może być też pogłębiony na całej szerokości.

KOSZ POLICZKOWY

to w pokryciu z płytek, czy też dachówki karpiówki →kosz miękki na styku połaci ze ścianą →lukarny. Pokrycie układane jest wówczas także na pionowej ścianie lukarny.

Zobacz: →policzek

KOSZ PRZEWIĄZANY

→kosz z odpowiednio przeplecionymi z obu połaci →dachówkami karpiówkami. W takim koszu nie występuje obróbka blacharska, nie ma tu →kosza blaszanego. Literatura podaje kilka sposobów na wykonanie kosza przewiązanego, czy też kilka rodzajów kosza przewiązanego. Pojęcia kosz przewiązany i →kosz pleciony bywają stosowane zamiennie, aczkolwiek kosz przewiązany wydaje się częstszym i właściwszym określeniem przynajmniej dla →dachówek karpiówek.

Układanie takiego kosza nie polega jedynie na „przepleceniu” całych dachówek, ale na odpowiednim ich przycięciu i umiejscowieniu.

Zobacz: →kosz czeski; →kosz na nokach

KOSZ Z GRZBIETEM

kosz z żebrem. Rodzaj →kosza blaszanego z wykonanym w osi symetrii, w linii przełamania połaci szerokim przegięciem. Element ten, ten grzbiet spełnia funkcję odboju, aby spływająca z pokrycia dachowego woda nie podpływała pod pokrycie z przeciwnej strony kosza

KOSZ Z MIECZEM

rodzaj →kosza blaszanego z wykonanym w osi symetrii, w linii przełamania połaci pionowym płaskim przegięciem. Element ten, ten miecz spełnia funkcję odboju, aby spływająca z pokrycia dachowego woda nie podpływała pod pokrycie z przeciwnej strony kosza. Zobacz: →kosz z grzbietem, →miecz

KOSZ ZAGŁĘBIONY

→kosz pogłębiony

KOSZYK RYNNY

sito rynny. Niewielki ażurowy element montowany w →wylocie rynny, zabezpieczający przed zapchaniem →rur spustowych liśćmi i innymi zanieczyszczeniami.

KOWADEŁKO DEKARSKIE

szelajza, szelajzyn, szelajz. Narzędzie ręczne, na którym zaklepuje się →rąbki

KOZUBEK

1.    półkolisty daszek w kształcie odwróconego koszyka zasłaniający otwór podkalenicowy, otwór →dymnika;

2.    →odbój, najczęściej za kominem

KOŁNIERZ USZCZELNIAJĄCY

 element obróbkowy do prawidłowego i szczelnego montażu →okien połaciowych w →pokryciu dachowym

KOŁPAK GĄSIORA

→trójnik gąsiora

KRATKA OKAPU

→kratka wentylacyjna okapu

KRATKA WENTYLACYJNA OKAPU

kratka okapu, czasem łata ażurowa. Element montowany w  okapie na pierwszej ›łacie, przez który pod →pokrycie dachowe dostaje się powietrze w celu wentylacji tego pokrycia.

Kratka wentylacyjna okapu występuje też z →grzebieniem okapu.

KRAWĘDŹ DACHU

krawędź połaci dachowej. Linie ograniczające połacie dachu. Linie →okapu, linie →kalenicy, szczególnie linie →szczytów, rzadziej linie →koszy

KRAWĘDZIARKA

→giętarka, →zaginarka.

KRAWĘŻNICA

→grzbiet.

KROKIEW

główny element dachu typu krokwiowego, część →konstrukcji dachu, część →więźby. Ogólnie: pochyła belka nośna podtrzymująca pokrycie dachu.

Zobacz: →krokiew koszowa, →krokiew narożna, →typy dachów.

KROKIEW KOSZOWA

→krokiew umiejscowiona w →koszu, w linii kosza, wzdłuż kosza.

KROKIEW NAROŻNA

→krokiew umiejscowiona w →narożu, w →grzbiecie, wzdłuż linii grzbietu.

KROKIEW

→krokiew.

KROKWIAK

duży gwóźdź do mocowania →krokwi.

KRÓL

pionowy słupek, na którym w dachu brogowym opierają się →krokwie.

Zobacz: →formy dachów.

KULAWKA

krokiew łącząca →krokiew koszową z →krokwią na narożną.

KWARC

minerał, polimorficzna odmiana dwutlenku krzemu SiO2.

Stosowany między innymi w przemyśle szklarskim i ceramicznym.

KWARCANGOBA

 jeden z rodzajów powłok na →dachówkach ceramicznych.

Jest to →angoba wzbogacona →kwarcem.

LEJ SPUSTOWY

→wylot rynny.

LEWA STRONA

może być: lewa strona połaci, lewa dachówka szczytowa, lewa zaślepka rynny. Pozycję lewą czy prawą elementu dachu określa się stojąc zawsze na ziemi przodem do danej połaci dachowej. To, co ogranicza połać po lewej stronie jest lewe.

LISTWA KOMINOWA

prefabrykowany profil z blachy montowany na kominie oraz ścianach i służący do szczelnego zabezpieczenia od góry i dodatkowego mocowania →taśmy kominowej.

Zobacz: →wydra.

LUKARNA

konstrukcja w obrębie dachu, której zadaniem jest doświetlenie poddasza przez pionowe okno w połaci dachowej. Lukarna obejmująca pojedyncze okno jest więc konstrukcją niewielką.

Zobacz: →okno dachowe, →wole oko, →facjata.

LUT

lutowie, ogólnie jest to odpowiedni stop różnych metali służący do →lutowania. W lutowaniu miękkim stosowanym w dekarstwie jest to lut miękki, czyli stop →cyny z →ołowiem lub cyny innymi metalami. Przyjęło się, że pojęciem lut określa się lutowie raczej w postać drutu, natomiast lutowie w postaci prętów, lasek nazywane jest przez dekarzy →cyną, cyną lutowniczą

LUTOWANIE

technika łączenia metalowych elementów (np. rynien) przy pomocy roztopionego →lutu, →cyny. Technika lutowania może być twarda lub miękka. W dekarstwie stosowane jest lutowanie miękkie, gdzie temperatura topnienia stopów jest mniejsza od 450 oC (tu zazwyczaj około 200 oC).

LUTOWIE

odpowiedni stop służący do łączenia metali w procesie →lutowania.

Zobacz: →lut, →cyna

LUTOWNICA

kolba lutownicza, kolba. Urządzenie gazowe lub elektryczne z masywnym miedzianym →grotem stosowane przy łączeniu metali poprzez →lutowanie.

Przez dekarzy wykorzystywana przy łączeniu metalowych elementów, np. miedzianych rynien.

ŁACENIE

termin tożsamy z →łatowaniem.

ŁĄCZNIK RYNNY

→złączka rynny.

ŁAMACZ

 łamacz haków; →zaginacz haków.

ŁAPACZ WODY

element systemu odprowadzania wody z dachu. Montowany na →rurze spustowej i służący do wyłapania wody, do skierowania jej nie poprzez →wylewkę na grunt, ale do jakiegoś zbiornika w celu dalszego jej wykorzystania

ŁATA KALENICOWA

łata mocowana na kalenicy często przy pomocy →wsporników łaty kalenicowej.

Do tejże łaty mocuje się →taśmy kalenicowe i →gąsiory.

ŁATA NAROŻNA

łata mocowana na →narożu (inaczej grzbiecie) często przy pomocy →wsporników łaty kalenicowej.

Do tejże łaty mocuje się →taśmy kalenicowe i →gąsiory.

ŁATOWANIE

1.    przybijanie, montowanie →łat i kontrłat na dachu;2.    terminem tym określa się też wszystkie zamontowane na dachu →łaty

ŁATY

drewniane, zazwyczaj poziome listwy, na których układane jest i do których montowane jest →pokrycie dachowe, np. dachówki, blachodachówki.

ŁAWA KOMINIARSKA

rodzaj podestu montowanego poziomo na pochyłym pokryciu dachowym, na którym np. kominiarz wygodnie i bezpiecznie może stanąć obydwiema nogami. Ława kominiarska montowana jest przy kominie.

Zobacz: →stopień kominiarski, →pomost kominiarski, →komunikacja dachowa.

ŁUPEK

skała osadowa powstała z ilastych mas szlamu odkładanych na dnie morza, które gęstniały pod wpływem nacisku oraz krystalizowały i wypiętrzały się podczas ruchów górotwórczych skorupy ziemskiej. Istnieje wiele rodzajów łupka. Niektóre dają się rozwarstwiać, rozłupywać i z nich właśnie wytwarza się płytki stosowane na pokrycia dachowe.

ŁUSKA

sposób ułożenia dachówki karpiówki ›w łuskę.

MANSARDA

→facjata, →wystawka.

MEMBRANA DACHOWA

1.    wysokoparoprzepuszczalna (otwarta dyfuzyjnie) warstwa wstępnego krycia, dla której →współczynnik Sd (→równoważna dyfuzyjnie grubość powietrza) jest mniejszy niż 0,1 m (ustalenie PSD z 2001 roku, np. w Niemczech Sd < 0,3 m).

Kiedyś nazywana →folią wysokoparoprzepuszczalną;

2.     powłoka hydroizolacyjna stosowana na dachach płaskich, wykonana z tworzyw sztucznych (EPDM, PVC itp.), zgrzewana na dachach gorącym powietrzem lub klejona

MEMBRANA WSTĘPNEGO KRYCIA

wysokoparoprzepuszczalna (otwarta dyfuzyjnie) warstwa wstępnego krycia, dla której →współczynnik Sd (→równoważna dyfuzyjnie grubość powietrza) jest mniejszy niż 0,1 m (ustalenie PSD z 2001 roku, np. w Niemczech Sd < 0,3 m). Kiedyś nazywana →folią wysokoparoprzepuszczalną.

Nazywana w →skrócie MWK

MIECZ

1.    skośna belka usztywniająca połączenie słupów i opartych na nich →płatwi. Element →więźby dachowej;2.    płasko wykonane przegięcie blachy w osi →kosza.

Zobacz: →kosz z mieczem

MIEDŹ

Cuprum, symbol chemiczny Cu, liczba atomowa 29, masa atomowa 63,54, temperatura topnienia 1083OC. Metal półszlachetny. Stopy miedzi to m.in. mosiądze i brązy. W wilgotnym powietrzu miedź pokrywa się →patyną.

Blachy miedziane wykorzystuje się na pokrycia dachowe i wszelkie obróbki blacharskie.

MNICH MNISZKA

jedna ze starszych form czy typów dachówek, których pierwowzory sięgają dwuczęściowych →dachówek starożytnej Grecji.

Zobacz: →typy dachówek ceramicznych.

MUFA

mufa rury, mufka. Niewielki, oddzielny element umożliwiający połączenie ze sobą dwóch →rur spustowych o jednakowych średnicach, jeśli jedna z nich nie jest zakończona →kielichem.

MURŁATA

element →konstrukcji dachu, element →więźby dachowej. Pozioma belka leżąca na murze i zamocowana do niego, na której opierają się →krokwie.

Zobacz: →płatew

MWK

 skrót od pierwszych liter terminu: →membrana wstępnego krycia.

NA MOKRO

 technika układania dachówek i elementów wykończeniowych (np. →gąsiorów) z wykorzystaniem odpowiedniej zaprawy.

NA NOKACH

sposób układania →kosza w →dachówce karpiówce z wykorzystaniem →nok. Na nokach wykonywane bywają także obróbki bocznych ścian →lukarn czy →facjat i kominów

NA RĄBEK

sposób łączenia ze sobą odpowiednio zagiętych na brzegach arkuszy blachy, →formatek. Zobacz: →rąbek, →na zwój, →zwój

NA SUCHO

 technika układania dachówek i elementów wykończeniowych (np. →gąsiorów) bez zaprawy.

NA WYDRĘ

sposób mocowania →obróbek blacharskich do muru. Odpowiednio wygięty fragment obróbki wsuwa się w wykuty, wydarty, a obecnie wycięty rowek w murze.

Zobacz: →wydra

NA ZAKŁAD

sposób układania obróbek blacharskich. Z zakładką, a bez →rąbka. Również sposób układania wszelkich elementów pokrycia – dachówek, folii, membran, desek itp.

NA ZWÓJ

sposób łączenia ze sobą odpowiednio wyprofilowanych na brzegach arkuszy blachy, →formatek. Inaczej nazywany na wurstę.

Zobacz: →zwój, →na rąbek, →rąbek.

NACHYLENIE DACHU

pochylenie dachu, nachylenie połaci, pochylenie połaci, spadek dachu. Pojęcie raczej ogólne określające pochylenie połaci dachowej wyrażone w stopniach lub procentach. Należy zwrócić uwagę, że różne połacie na jednym dachu mogą mieć różne nachylenia.

Zobacz: →kąt nachylenia dachu, →spadek dachu

NACZÓŁEK

termin odnoszący się do →formy dachu. Naczółek to niewielka trójkątna płaszczyzna, połać wkomponowana w dach dwupołaciowy, szczytowy w miejscu przecięcia →kalenicy i →szczytów. Zobacz: →formy dachów

NACZYNIE ZBIORCZE

termin odnoszący się do →formy dachu. Naczółek to niewielka trójkątna płaszczyzna, połać wkomponowana w dach dwupołaciowy, szczytowy w miejscu przecięcia →kalenicy i →szczytów. Zobacz: →formy dachów

NADBITKA

→wylot rynny; zbiornik na połączeniu rynny z rurą spustową (często ozdobny o różnorodnych formach); zamiennie nazywany też naczyniem rzymskim

NAJMNIEJSZY DOPUSZCZALNY KAT NACHYLENIA (NDP)

→wylot rynny; zbiornik na połączeniu rynny z rurą spustową (często ozdobny o różnorodnych formach); zamiennie nazywany też naczyniem rzymskim

NAJMNIEJSZY ZALECANY KAT NACHYLENIA (NZP)

kąt pochylenia połaci dachowej, poniżej którego układanie pokrycia dachowego jest możliwe po zachowaniu pewnych dodatkowych warunków technicznych (→stopnie szczelności). Nazywany skrótowo NZP. Jest określany przez producentów dla konkretnych modeli dachówek

NAROŻE

inaczej →grzbiet – linia łączenia dwóch połaci dachowych leżących obok siebie, i patrząc od zewnątrz budynku przenikających się pod kątem większym niż 180st.

NAROŻNIK

pojęcie przypisywane w dekarstwie →okapowi i →rynnom. Jest to łącznik rynny w okapie.

Narożnik rynny może być wewnętrzny lub zewnętrzny.

NDP

 skrót od pierwszych liter terminu: →najmniejszy dopuszczalny kąt pochylenia dachu.

NOKA

element z blachy o wymiarach około 40 x 40 cm, wygięty po środku; wykorzystywany przy układaniu →kosza tzw. przewiązanego z →dachówki karpiówki.

Rodzaj przekładki.

Noki bywają stosowane też w innych miejscach (przy kominach, lukarnach itp.)

NOSEK

1.    zaczep, wypust na spodniej stronie dachówki, służący do zaczepiania dachówki na łacie. Dachówki najczęściej mają po dwa noski;

2.    element na →rurze spustowej, na którym to rura opiera się, zawisa na ›obejmie rury;

3.    element →haka rynnowego do zaczepiania zewnętrznej krawędzi →rynny

NZP

skrót od pierwszych liter terminu: →najmniejszy zalecany kąt pochylenia.

OBEJMA RURY

element utrzymujący →rurę spustową i łączący się ze →wspornikiem rury, który montowany jest do ściany. W niektórych systemach rynnowych obejma rury i wspornik rury stanowią jeden element.

OBRĄCZKA

przetłoczenie na metalowej →rurze spustowej zwiększające miejscowo jej średnicę. Obrączka opiera się na →obejmie rury.

Zobacz: →nosek

OBRÓBKA BLACHARSKA

1.    element blaszany wykonywany przez rzemieślnika zazwyczaj z części arkusza blachy i montowany miedzy innymi na →krawędziach dachu, przy ścianach →facjat, wokół kominów itd. w celu estetycznego, szczelnego i funkcjonalnego wykończenia →pokrycia dachowego;

2.    gotowe prefabrykowane elementy wytwarzane przez producentów pokryć z blachy (rzadziej z tworzyw) przeznaczone do konkretnych zastosowań, w konkretne miejsca i tam ontowane.

Na przykład obróbki przyścienne, wiatrownice, kosze itd.

OCIEPLENIE

termin określający →termoizolację przegród budowlanych.

ODBÓJ

konstrukcja budowana często za kominem (zwłaszcza szerokim), służąca do kierowania wody spływającej po połaci na boki komina.

Czasem bywa nazywany →kozubek.

OKAP

1.    pozioma, dolna krawędź →połaci dachowej. W okapie zazwyczaj montowana jest rynna;2.    mianem tym określa się także wysunięcie końców →krokwi poza obrys murów (dom ma duży okap, szeroki okap).

OKNA KOMBI

system zespalania, grupowania →okien połaciowych. Zespolenia mogą być: poziome, pionowe, blokowe i kombinowane.

Zespolenia te możliwe są dzięki zastosowaniu odpowiednich →kołnierzy uszczelniających

OKNO BALKONOWE

rodzaj →okna połaciowego. Składa się z dwóch elementów umiejscowionych w połaci dachowej, w płaszczyźnie dachu. Górny, dłuższy element ma zawiasy na górze ościeżnicy i odchylany jest do góry, do poziomu. Dolny, krótszy element ma zawiasy na dole ościeżnicy i odchylany jest do przodu, do pionu

OKNO DACHOWE

historycznie mała nadbudówka z niewielkim pionowym oknem w połaci dachu (zobacz też: →lukarna). Obecnie zwrot tożsamy z →okno połaciowe.

OKNO KOLANKOWE

rodzaj →okna połaciowego. Ma dwa niezależne elementy, górny w połaci dachowej, w płaszczyźnie dachu, a dolny pionowy w płaszczyźnie ściany kolankowej.

OKNO POŁACIOWE

 okno dachowe połaciowe, okno dachowe. Okno z płaszczyzną równoległą do połaci dachu, albo niewiele od niej odchylone. Okno wmontowane w połać dachową. Okna połaciowe mogą mieć różne szyby, różne systemy otwierania oraz osie obrotu w różnych miejscach.

OKNO WYŁAZOWE

okno dachowe, okno połaciowe mające zazwyczaj dodatkową funkcję szerokiego otwierania do góry lub funkcję szerokiego otwierania da bok, aby mogło pełnić także rolę wyjścia na dach.

OKNO ŁAZIENKOWE

potoczna nazwa →okna połaciowego przeznaczonego do stosowania przede wszystkim w pomieszczeniach wilgotnych.

OPÓR DYFUZYJNY (MATERIAŁU LUB PRZEGRODY)

jest miarą odporności materiału lub przegrody na przenikanie pary wodnej. Jest tym większy, czym grubszy jest materiał lub poszczególne warstwy przegrody, a tym mniejszy, czym materiał jest bardziej paroprzepuszczalny.

OŁATOWAĆ

ołacić. Przybić →łaty na dachu.

Zobacz: →łatować.

OŁATOWANIE

system prostopadłych do siebie listewek zamocowanych na połaci dachowej w celu ułożenia na nim pokrycia dachowego; składa się z →kontrłat – listew prostopadłych do okapu znajdujących się nad krokwiami i z →łat listew równoległych do okapu przybijanych na wierzch kontr łat.

Wielkość przekroju kontrłat zależy od warunków wentylowania pokrycia, a łat od rozstawu krokwi i ciężaru pokrycia.

OŁÓW

Plumbum, symbol chemiczny Pb, liczba atomowa 82, masa atomowa 207,19, temperatura topnienia 327OC. Ołów i jego związki są silnymi truciznami kumulującymi się w organizmie. Stopy ołowiu z →cyną stosowane są jako →luty.

Blachy ołowiane wykorzystywane są obecnie na specjalne →obróbki blacharskie, czy →taśmy kominowe.

Dawniej wykonywano z nich całe →pokrycia dachowe.

PANELE BLASZANE Z POSYPKĄ

panele dachówkowe o stosunkowo niewielkich rozmiarach wytłoczone z blachy stalowej obustronnie odpowiednio zabezpieczanej i na wierzchu pokryte kruszywem.

Kruszywo wklejane jest na wierzchniej stronie paneli na żywice epoksydowe utwardzane w wysokich temperaturach.

To kruszywo nie jest →ceramiką. Jest to kolorowe kruszywo skalne, czasem dodatkowo dobarwiane w procesie produkcyjnym. Najbardziej utrwalona nazwa nie jest więc precyzyjna i wywodzi się zapewne z faktu pojawienia się w procesie produkcyjnym wysokich temperatur.

Funkcjonujące nazwy: dachówki z posypką, dachówki kompozytowe, panele z posypką.

PAPIAK

rodzaj krótkiego gwoździa o szerokim i płaskim łebku, służącego do mocowania papy.

PAROIZOLACJA (PARO-IZOLACJA)

1.    warstwa przegrody budowlanej, której funkcją jest zabezpieczenie przed przedostawaniem się do termoizolacji (ograniczenie dopływu) pary wodnej oraz zawilgoconego powietrza z wnętrza budynku;

2.    termin tożsamy z →folia paroizolacyjna

PAROIZOLACYJNOŚĆ

zdolność materiału do blokowania przedostawania się przez niego powietrza i cząstek pary wodnej. Termin dotyczy →folii paroizolacyjnych

PAROPRZEPUSZCZALNOŚĆ

1.    większa lub mniejsza zdolność materiału do przepuszczania cząstek pary wodnej;
2.    termin służący do określania zdolności do przepuszczania pary wodnej różnych materiałów (ich parametr); wyrażana w gramach ilość pary wodnej, którą materiał przepuszcza na powierzchni 1 m2 w czasie 24 godzin. Tak zdefiniowana paroprzepuszczalność może osiągać dla tego samego materiału różne wartości w zależności od przyjętych warunków i parametrów kontrolno-badawczych. Innymi słowy zależy według jakiej normy wykonywane były badania określające ten parametr.

Termin dotyczy tak zwanych →folii dachowych, →folii wstępnego krycia (FWK), →folii paroprzepuszczalnych.

Najbardziej miarodajny dla określenia poziomu paroprzepuszczalności folii i możliwy do porównywania jest →współczynnik Sd.

Zobacz: →folia niskoparoprzepuszczalna, →folia wysokoparoprzepuszczalna, →folia paroizolacyjna, →membrana dachowa, →membrana wstępnego krycia (MWK)

PAS DORYNNOWY

→pas nadrynnowy

PAS NADRYNNOWY

Pas dorynnowy, obróbka nadrynnowa, obróbka dorynnowa.

Obróbka blacharska odpowiednio wygięta i montowana w →okapie nad →rynną i wchodząca do rynny.

PAS OKAPOWY

ogólnie: obróbka blacharska montowana w okapie.

Może to być →pas podrynnowy, oraz →pas nadrynnowy.

PAS PODRYNNOWY

obróbka blacharska odpowiednio wygięta i montowana w →okapie pod →rynną.

Pas podrynnowy osłania najczęściej →deskę czołową i jest do niej przymocowany.

PAS STARTOWY

obróbka blacharska stosowana na okapie głównie w technologii rąbka podwójnego służąca do wczepienia Szarów lub pierwszych formatek pokrycia dachu.

PAS USZTYWNIAJĄCY

obróbka blacharska z „twardszej” blachy najczęściej stalowej ocynkowanej 0,8-1,0 mm lub mosiężnej stosowana na zewnętrznych krawędziach obróbek blacharskich gzymsów, podokienników lub pokryć murów służąca do przesztywnienia krawędzi wykonanych z blach miękkich (cynkowo-tytanowych, aluminiowych, miedzianych).

PATYNA

naturalna warstewka ochronna powstająca na powierzchni miedzi w postaci zasadowych soli miedzi: węglan miedzi, siarczan miedzi, chlorek miedzi.

Efektem powstawania tej warstewki jest charakterystyczna zmiana koloru miedzi. Przyjęło się również, że patyną pokrywają się z czasem dachówki ceramiczne, blachy cynkowe i tytanowo-cynkowe.

PELIKANY

rodzaj nożyc do blachy.

PIESEK

przyrząd do ustawiania rozstawu →łat na dachu.

Dekarze czasem własnoręcznie z deski wykonują takie przyrządy na konkretny dach, dla konkretnego rozstawu →łat.

Są także dostępne w handlu przyrządy nastawne.

PION

1.    w systemie rynnowym tym mianem określa się kompletną rurę spustową od →wylotu rynny do →wylewki. Zobacz: →wieszać piony, →wieszać spady;

2.    narzędzie składające się ze sznurka i ciężarka służące do wyznaczania pionu

POBIELAĆ

pobielić. Pokryć metal cienką warstwą →cyny lutowniczej. Pobiela się zwłaszcza elementy miedziane. Zobacz: →cynować

PODBITKA

 boazeria z drewna lub PVC ułożona pod krokwiami w części dachu wystającej poza obrys murów (na spodzie okapów i w szczytach)

PODSUFITKA

→podbitka

POKRYCIE DACHOWE

wierzchnia, ostateczna, warstwa →przegrody dachowej (stropodachu) trwale zabezpieczająca i chroniąca konstrukcję dachu i cały budynek przed wpływami warunków atmosferycznych. W dachach pochyłych spełniająca wymogi estetyczne.

W pokryciach układanych na łatach składa się z: →pokrycia wstępnego (→warstwa wstępnego krycia) i z →pokrycie zasadniczego

POKRYCIE WENTYLOWANE

pokrycie, pod którym planowo zorganizowano przepływ powietrza wentylującego. Najłatwiej jest wentylować pokrycia leżące na łatach, które układane są na kontrłatach.

Kontrłaty zapewniają przepływ powietrza wentylującego wzdłuż swojej długości pod warunkiem, że do tej przestrzeni wykonany jest wlot i wylot dla powietrza.

POKRYCIE WSTĘPNE

warstwa układana na dachu pochyłym przed położeniem właściwego, docelowego →pokrycia zasadniczego w celu jego uszczelnienia. Pokryciem wstępnym może być: →folia wstępnego krycia (FWK), →membrana wstępnego krycia (MWK), specjalne płyty drewnopochodne, deski układane na zakład lub papa podkładowa na deskowaniu

POKRYCIE ZASADNICZE

wierzchnia, ostateczna część dachu pochyłego, spełniająca wymogi estetyczne warstwa →pokrycia dachowego, odpierająca działania warunków atmosferycznych: opadów, temperatury i promieniowania słonecznego (UV).

POLICZEK

boczna ściana lukarny.

Zobacz: →kosz policzkowy

POMOST KOMINIARSKI

mocno wydłużona →ława kominiarska.

PORTAL

w architekturze: ozdobne obramienie drzwi wejściowych w kościołach, pałacach, ratuszach, kamienicach – również drzwi wewnętrznych.

Element często wymagający pokrycia obróbką blacharską

PORTKI

elementy uzupełniające pokrycia dachowego np. →trójnik gąsiora lub dachówka przejściowa stosowana na połaciach stożkowych korygująca zmienną szerokość rzędów

POSZYCIE

jest to podłoże konstrukcyjne przeznaczone tylko lub głównie do podtrzymania pokrycia dachu. Poszycia możemy podzielić na: drewniane (deski, sklejka, płyty OSB) lub żelbetowe (płytki korytkowe). Poszycie stanowi podłoże nośne dla pokrycia i oddziela je od konstrukcji oraz przestrzeni lub szczeliny wentylacyjnej (dach wentylowany).

Poszycie może też służyć jako podłoże dla warstwy wstępnego krycia (papa na deskowaniu) uszczelniającej pokrycia leżące na ołatowaniu. W skrajnych przypadkach poszycie może być warstwą wstępnego krycia, na przykład: deski o jednakowej szerokości układane na zakład, mocowane do krokwi (bez papy).

POŁAĆ DACHOWA

nachylona powierzchnia dachu określona granicami utworzonymi przez jej brzegi w postaci: okapu na dole spadku, kalenicy na górze spadku i szczytami, narożami lub koszami na bokach. Szczyty połaci występują, gdy połać nie łączy się z innymi częściami dachu na bokach, a naroża i kosze są połączeniami z sąsiednimi połaciami tworzącymi odpowiednio kąt wypukły (naroże) i wklęsły (kosz).

Kalenica jest najwyżej położoną krawędzią połaci i też jest najczęściej połączeniem dwóch sąsiadujących ze sobą powierzchni, które tworzą kąt rozwarty (dach dwuspadowy).

Gdy kalenica nie jest wspólną krawędzią dla dwóch połaci, to dach nazywany jest pulpitowym (i może składać się z kilku nie stykających się pulpitów)

PÓŁDACHÓWKA

dachówka połówkowa. Wielu producentów →dachówek betonowych produkuje swoje podstawowe dachówki w formie dwóch fal na jednej dachówce. Uzupełnieniem systemu są właśnie półdachówki, czy też dachówki połówkowe, które są pojedynczą falą i mają dokładnie połowę szerokości dachówki podstawowej.

Dachówki połówkowe produkowane są również w zestawach →dachówek ceramicznych np. karpiówkach (nazywanych ½), marsylkach. Zobacz: →dachówki funkcyjne

PRAWA STRONA

może być: prawa strona połaci, prawa dachówka szczytowa, prawa zaślepka rynny. Pozycję prawą czy lewą elementu dachu określa się stojąc zawsze na ziemi przodem do danej połaci dachowej.

To, co ogranicza połać po prawej stronie jest prawe

PRZEGRODA DACHOWA

przegroda budowlana dachu, komplet elementów, z których zbudowany jest gotowy dach budynku. Składa się z : →pokrycia dachowego na zewnątrz, →konstrukcji dachu i jego termoizolacji wraz z →paroizolacji i wykładziną wewnętrzną (np. płytą g-k).

Ostatnio coraz częściej stosuje się zamiennik w postaci pojęcia →stropodach

PRZEJŚCIE

1.    przejście na stożku. Miejsce na stożku pokrywanym dachówką karpiówką, gdzie rząd dachówek zwężonych do połowy szerokości nominalnej przykrywane są następnym rzędem dachówek o szerokości nominalnej, →dachówka przejściowa;

2.    element pokrycia dachu służący do przeprowadzenia przez dach różnych instalacji – np. odpowietrzenia kanalizacji, wentylacji, kabli anten i innych, dachowego systemu odzyskiwania energii itp.

PRZEKRYCIE

parametr mówiący o nasunięciu na siebie odpowiednich dachówek karpiówek zarówno w metodzie układania →w łuskę, jak i w metodzie układania ›w koronkę. Dla krycia w łuskę jest to nasunięcie dachówek na te, które znajdują się dwa rzędy niżej. Dla krycie w koronkę jest to nasunięcie na siebie dwóch kolejnych rzędów spodnich. Parametr ten jest wyrażany w centymetrach i uzależniony od kąta nachylenia połaci dachowej

PRZEWIĄZANIE

→wiązanie.

Zobacz: →kosz przewiązany

PRZEWIEW

zjawisko powstające w szczelinach przegród budowlanych na skutek różnicy ciśnień powietrza utworzonej dzięki różnicy temperatur występującej w rozdzielonych pomieszczeniach lub różnicy ciśnień wywołanych oddziaływaniem wiatru. Na tej zasadzie nawet bardzo małą szparą (lub ich zespołem) w przegrodzie może uciec bardzo dużo ciepła i jednocześnie może skroplić się w niej duża ilość pary wodnej, ponieważ przy przepływie dużych ilości schładzanego powietrza pozbywa się ono pary wodnej w miejscu ochłodzenia

PRZYPUSTNICA

→bękart

PŁATEW

element →więźby dachowej. Płatwie to poziome belki nośne, na których opierają się →krokwie.

Płatwie mogą być kalenicowe, stropowe i pośrednie

PŁOTEK PRZECIWŚNIEGOWY

długi element w formie niskiego płotka, czy też wąskiej drabinki montowany na →pokryciu dachowym za pomocą odpowiednich wsporników i mający za zadanie zatrzymanie zsuwającego się śniegu.

Zobacz: →system przeciwśniegowy, →rozdzieracz śniegu, →stoper przeciwśniegowy, →belka przeciwśniegowa, →zapora przeciwśniegowa

PŁYN LUTOWNICZY

związek chemiczny, roztwór mający za zadanie usunięcie tlenków z powierzchni lutowanych, zabezpieczenie przed utlenianiem podczas nagrzewania i poprawienie rozpływania →lutowia podczas →lutowania

PŁYTKI CERAMICZNE

są to wypalane z gliny płytki o różnych gabarytach. Przeważnie prostokątne, często ze ściętym rogiem. Płytki te służą do wykończenia powierzchni w okapach, szczytach, na lukarnach, czy na kominach.

Produkowane są z różnymi powłokami (np. pokryte →angobą) i w różnych kolorach

PŁYTKI CERAMICZNE

są to wytwarzane z masy cementowej z dodatkiem włókien celulozowych płytki o wyglądzie zbliżonym do naturalnego →łupka. Płytki te służą zarówno do pokrywania dachów, jak i do wykończeń w okapach, szczytach, na lukarnach, czy na kominach

PŁYTKI WŁÓKNO-CEMENTOWE

 są to wytwarzane z masy cementowej z dodatkiem włókien celulozowych płytki o wyglądzie zbliżonym do naturalnego →łupka. Płytki te służą zarówno do pokrywania dachów, jak i do wykończeń w okapach, szczytach, na lukarnach, czy na kominach

PŁYTY WARSTWOWE IZOLACYJNE

1.    prefabrykowany element składający się z dwóch okładzin z blachy stalowej rdzenia konstrukcyjno-izolacyjnego, wykonanego ze styropianu, wełny mineralnej lub pianki poliuretanowej. Element konstrukcyjny ścian lub dachów;

2.    płyta izolacyjna wykonana ze styropianu jednostronnie lub dwustronnie oklejonego podkładową papą asfaltową, przeznaczona do izolacji termicznej dachów, ścian, izolacji pod wylewki betonowe itp. (potoczna nazwa płyty PW-11)

RĄBEK

zagięcie brzegów arkusza, czy też →formatki blachy w celu np. połączenia go z inną podobnie zagiętą formatką. Rąbki można podzielić ogólnie na leżący lub stojący, oraz pojedynczy lub podwójny.

Metoda układania blachy →na rąbek. Zobacz: →zwój, →na zwój

REGULATOR PARY

jest to rodzaj →paroizolacji o pewnej niedużej →paroprzepuszczalności stosowanej po wewnętrznej stronie przegrody dachowej (lub w ścianach), pod ociepleniem.

Dla folii określanych jako regulatory przepływu pary →współczynnik Sd zawiera się między 0,3 a 10 m. Regulatory przepływu pary nie blokują przepływu pary wodnej tak jak →folie paroizolacyjne (opóźniacze pary), a pozwalają na jej stopniowe przenikanie do ocieplenia i dalej przez →membranę wstępnego krycia.

Regulatory przepływu pary mogą być stosowane po wewnętrznej stronie przegrody dachowej, pod ociepleniem jedynie w zestawieniu z odpowiednio dobranymi wysokoparoprzepuszczalnymi membranami wstępnego krycia

REGULATOR PARY

jest to rodzaj →paroizolacji o pewnej niedużej →paroprzepuszczalności stosowanej po wewnętrznej stronie przegrody dachowej (lub w ścianach), pod ociepleniem. Dla folii określanych jako regulatory przepływu pary →współczynnik Sd zawiera się między 0,3 a 10 m. Regulatory przepływu pary nie blokują przepływu pary wodnej tak jak →folie paroizolacyjne (opóźniacze pary), a pozwalają na jej stopniowe przenikanie do ocieplenia i dalej przez →membranę wstępnego krycia.

Regulatory przepływu pary mogą być stosowane po wewnętrznej stronie przegrody dachowej, pod ociepleniem jedynie w zestawieniu z odpowiednio dobranymi wysokoparoprzepuszczalnymi membranami wstępnego krycia

REWIZJA

rewizja rury, czyszczak. Element →rury spustowej wyposażony np. w małe drzwiczki rewizyjne, dzięki którym możliwe jest czyszczenie rur spustowych bez konieczności ich demontażu.

Rewizja bywa stosowana, gdy rury spustowe odprowadzają wodę do kanalizacji

RÓWNOWAŻNA DYFUZYJNIE GRUBOŚĆ POWIETRZA (WSPÓŁCZYNNIK SD)

parametr określający paroprzepuszczalność materiału przez porównanie jego właściwości dyfuzyjnych do dyfuzyjności powietrza o określanej grubości. Współczynnik  Sd charakteryzuje właściwości dyfuzyjne warstwy materiału budowlanego o określonej grubości w ten sposób, że porównuje je do grubości warstwy powietrza o tym samym →oporze dyfuzyjnym. Stąd wymiarem tego współczynnika jest metr

ROZBIJACZ ŚNIEGU

→rozdzieracz śniegu

ROZDZIERACZ ŚNIEGU

rozbijacz śniegu, element mocowany na →pokryciu dachowym, mający za zadanie rozdzielenie, rozdarcie, rozbicie zsuwającej się większej tafli śniegu na mniejsze i przez to mniej groźne kawałki.

Zobacz: →system przeciwśniegowy, →stoper przeciwśniegowy, →płotek przeciwśniegowy, →belka przeciwśniegowa, →zapora przeciwśniegowa

ROZMIERZANIE DACHU

prace polegające na sprawdzaniu przez dekarza wymiarów dachu, przekątnych połaci i kątów prostych w narożnikach połaci. Termin często tożsamy z →rozmierzanie łat

ROZMIERZANIE ŁAT

prace polegające na określeniu odstępów między poszczególnymi →łatami.

W zależności od rodzaju →pokrycia dachowego odstępy między łatami mogą być sztywne, niezmienne, narzucone przez rodzaj pokrycia; lub zmienne na jednej połaci – ich określenie wymaga pewnych obliczeń

RURA SPADOWA

→rura spustowa

RURA SPUSTOWA

pionowy element systemu odprowadzenia wody z dachu.

Rury spustowe montuje się do ścian budynku.

Zobacz: →rynna, →pion

RYBKI

nożyce do blachy wytwarzane przez jednego z krajowych producentów.

Nazwa pochodzi od niewielkiego charakterystycznego znaku bitego na nożycach.

RYNAJZA

rodzaj uchwytu rynny (dawniej →hak rynnowy wytwarzany rzemieślniczo); metalowy hak z długiego płaskownika mocowany do krokwi, kontrłat lub specjalnego zestawu dwóch łat.

RYNHAK

→hak rynnowy

RYNNA

tym mianem określa się obecnie poziome elementy systemu odprowadzania wody z dachu montowane w →okapie. Dawniej cały system odprowadzenia wody z dachu nazywany był „orynnowaniem”, poziome elementy w okapie półrynnami, a pionowe rury właśnie rynnami.

Kiedyś wytwarzane były rzemieślniczo, dziś prefabrykowane z różnych materiałów i o różnych przekrojach.

Funkcjonują też inne pojęcia określane jako rynny, np. →rynna koszowa, →rynna szczytowa, →rynna przyścienna.

Zobacz: →rura spustowa, →kosz, →szczyt, →wieszać rynny, →hak rynnowy

RYNNA KOSZOWA

element metalowy lub z PVC nazywany →koszem, obróbka blacharska w miejscu łączenia dwóch połaci dachowych, przenikających się pod kątem mniejszym niż 180st. – połączenie wklęsłe

RYNNA PRZYŚCIENNA

rynienka przyścienna, obróbka blacharska wykonana na połączeniu połaci ze ścianą (np. boczną ścianą lukarny) w ten sposób, że część tejże obróbki wsunięta jest pod pokrycie dachowe tworząc rodzaj rynienki

RYNNA SZCZYTOWA

rynienka szczytowa, obróbka blacharska wykonana w →szczycie pokrycia pełniąca funkcję wiatrówki i wchodząca częściowo pod pokrycie tworząc rodzaj rynienki

RZYGACZ

gargulec, plwacz. Jest to wysunięte przed lico muru zakończenie →rynny,służące do ochrony ściany przed zawilgoceniem. Historycznie rzygacze przyjmowały kształty głów zwierząt i figur z baśni.
Obecnie jest to raczej kolankowe ujście z →wylotu rynny, ze →sztucera, gdy nie stosuje się →rur spustowych.
Czasem element zdobiony.

SAKSONKA

dachówka karpiówka saksońska.

Rodzaj, forma →dachówki karpiówki

SALMIAK

związek chemiczny mający postać proszku lub postać stałą, służący do czyszczenia miedzianych →grotów lutownic z tlenków.

SIATKA RYNNY

siatka zabezpieczająca. Element systemu rynnowego uniemożliwiający wpadanie do →rynien liści i innych zanieczyszczeń

SITO RYNNY

→koszyk rynny

SKLEPIENIE

przekrycie wnętrza budynku o przekroju krzywoliniowym, wykonane z drewna, kamienia, betonu, szkła lub metalu. Sklepienia przyjmują różne formy.

SOCHY

pionowe słupy z rozwidleniem u góry umieszczone w szczytach dachów, na których układano poziomo ślęgi.

Zobacz: →typy dachów (dachy sochowe)

SPAD

1.    w systemie rynnowym termin używany czasem jako tożsamy z →pion, →rura spustowa;

2.    w systemie rynnowym →spadek rynny;3.    w geometrii dachu →spadek dachu

SPADEK DACHU

pojęcie używane zamiennie z: nachylenie dachu, nachylenie połaci. Spadek dachu wyrażony jest raczej jako stosunek procentowy np. rzutu pionowego krokwi do rzutu poziomego tejże krokwi niż w stopniach. Zwrócić trzeba uwagę, że na jednym dachu połacie mogą mieć różne spadki, różne nachylenia.

Zobacz: →nachylenie dachu, →kąt nachylenia połaci dachowej

SPADEK RYNNY

pochylenie, z jakim montuje się →rynny, aby umożliwić spływanie wody w kierunku →wylotu rynny. Jest to spadek podłużny, wzdłużny.

Rynna powinna mieć także spadek poprzeczny, czyli krawędź wewnętrzna powinna być nieco wyżej niż krawędź zewnętrzna

SPINKA DO DACHÓWKI

→klamra do dachówki

STAL

stop →żelaza z węglem (do 2,06% C) i innymi pierwiastkami; obrabialny plastycznie, otrzymywany w procesach stalowniczych w stanie ciekłym. Różna zawartość węgla i różne dodatki innych pierwiastków powodują to, że stal uzyskuje różne, żądane własności, najczęściej mechaniczne, technologiczne, elektryczne, magnetyczne, chemiczne. Ze stali wytwarza się między innymi różne →blachy

STOLEC

słup stolcowy, zazwyczaj pionowy słup wspierający na przykład →płatwie, element →więźby dachowej

STOPER ŚNIEGOWY

niewielki element (nadlew na dachówce lub kształtka z blachy) montowany w większych ilościach równomiernie na całej połaci dachu w celu utrzymania śniegu na całej powierzchni dachu i zapobiegania przed zsuwaniem się śniegu.

Zobacz: →system przeciwśniegowy, →rozdzieracz śniegu, →płotek przeciwśniegowy, →belka przeciwśniegowa

STOPIEŃ KOMINIARSKI

niewielki płaski element wielkości stopy, czy buta montowany poziomo na pochyłym pokryciu dachowym przy pomocy odpowiedniego wspornika (analogicznie jak →wspornik ławy kominiarskiej, czy →wspornik pomostu kominiarskiego). Na stopniu np. kominiarz wygodnie i bezpiecznie może postawić jedną stopę. Stopnie stosowane są w takich miejscach, aby dojść po nich np. od →wyłazu dachowego do komina, do →ławy kominiarskiej.

Zobacz: →komunikacja dachowa, →ława kominiarska, →pomost kominiarski

STOPNIE SZCZELNOŚCI

skala działań zmierzających do lepszego uszczelnienia pokrycia dachów pochyłych leżącego na łatach. Najwyższym stopniem jest →dach spodni – czyli dach z →warstwą wstępnego krycia w postaci np. papy membrany EPDM lub PVC na poszyciu oraz pokrytymi tymi materiałami kontrłatami.

Jeżeli pokryciem jest dachówka, to stosuje się stopnie zaproponowane w Regułach Dekarskich wzorowanych na Regułach Niemieckiego Związku Dekarzy

STROP

poziomy element konstrukcyjny oddzielający poszczególne kondygnacje budynku. Strop przenosi obciążenia na pionowe elementy takie jak ściany lub słupy. Na jego górnej powierzchni układana jest podłoga, a dolna powierzchnia, jeżeli jest pokryta tynkiem, tworzy sufit. Sufity mogą też być oddzielnymi podwieszanymi konstrukcjami

STRUG

narzędzie do strugania

STRZECHA

rodzaj pokrycia dachowego ze słomy lub trzciny jeziornej

STRZECHA BUDOWLANA

pierwotnie warsztat. Później przyjęła formę wspólnoty budowniczych i kamieniarzy pracujących przy wznoszeniu kościołów w okresie średniowiecza. Strzechy budowlane zostały stopniowo wyparte przez →cechy

STYLISKO

drewniany podłużny uchwyt narzędzia ręcznego, np. stylisko siekiery

SYGNATURKA

wysmukła wieżyczka na kalenicy dachu. Niekiedy zastępowała wieżę na skrzyżowaniu naw.

SYSTEM PRZECIWŚNIEGOWY

system różnych elementów montowanych na →pokryciu dachowym, mający na celu rozdrobnienie zsuwających się płatów śniegu lub zatrzymanie śniegu na dachu.

Zobacz: →płotek przeciwśniegowy, →belka przeciwśniegowa, →rozdzieracz śniegu, →stoper śniegowy, →zapora przeciwśniegowa

SZAR

pas blachy z uformowanymi krawędziami bocznymi stosowany w technologii krycia dachów lub elewacji na rąbek stojący pojedynczy lub podwójny

SZCZELINA W KALENICY

szczelina w warstwie wstępnego krycia, wykonana przez takie jej ułożenie jej krawędzi, które nie dochodzi do linii kalenicy wyznaczonej przez krokwie. Pozostawiona w kalenicy w celu realizacji wylotu szczelin wentylacyjnych utworzonych pod warstwą wstępnego krycia typu FWK i papa na poszyciu obu sąsiadujących połaci.

Stosowana pod warstwami nisko paroprzepuszczalnymi

SZCZELINA W OKAPIE

wlot do przestrzeni wentylacyjnej w okapie. Jest to podłużny otwór wlotowy w okapie umożliwiający wprowadzenie powietrza do →szczeliny wentylacyjnej między →pokryciem dachowym a →warstwą wstępnego krycia lub między termoizolację a warstwę wstępnego krycia. Według DIN 4108-3 szczelina w okapie musi spełniać następujący warunek: jej powierzchnia powinna stanowić 0,2% powierzchni dachu nad nią, ale nie mniej niż 200 cm2 na każdy metr bieżący okapu

SZCZELINA WENTYLACYJNA

przestrzeń między →pokryciem dachowym a →warstwą wstępnego krycia (np. →folią wstępnego krycia lub membraną wstępnego krycia). Także przestrzeń między →warstwą wstępnego krycia (np. →folią wstępnego krycia) a termoizolacją ułożoną między →krokwiami

SZCZELINA WLOTOWA

→szczelina w okapie – wlot do przestrzeni wentylacyjnej w okapie lub w innym miejscu.

SZCZOTKA KALENICY

rodzaj →uszczelki kalenicy

SZCZYT

1.    trójkątna ściana ujęta krawędziami połaci dachu dwuspadowego. Także trójkątne zwieńczenie dekoracyjne elewacji lub jej fragmentu, na przykład okna, portalu;

2.    krawędź połaci dachowej wysuniętej nad szczytem budynku, nad ścianą szczytową

SZELAJZA

 szelajz, →kowadełko dekarskie

SZKLIWO

→glazura

SZTUCER

→wylot rynny

ŚLĘGI

poziome belki łączące szczyty dachu ślęgowego.

Zobacz: →typy dachów

TAŚMA KALENICOWA

elastyczna taśma rozwijana z rolki o szerokościach od około 24 cm do około 40 cm i montowana na →kalenicach i →grzbietach pod gąsiorami. Spełnia z jednej strony funkcję uszczelnienia, z drugiej funkcję wentylacyjną. Taśmy te wykonywane są z różnych materiałów i lakierowane są w różnych kolorach.

Zobacz: →uszczelka kalenicy

TAŚMA KOMINOWA

elastyczna taśma rozwijana z rolki o szerokości około 30 cm wykonana np. z aluminium, ołowiu, i podklejona od spodu specjalnym klejem. Służąca do obrobienia, oklejenia połączenia pokrycia dachu i kominów, ale także połączeń pokrycia ze ścianami, czy podobnych zastosowań. Spotyka się także grubsze i szersze taśmy ołowiane bez kleju, które mają podobne i jeszcze szersze zastosowania. Taśmy te lakierowane są na różne kolory.

TAŚMA WENTYLACYJNA

elastyczna taśma rozwijana z rolki o szerokości około 30 cm wykonana np. z aluminium, ołowiu, i podklejona od spodu specjalnym klejem. Służąca do obrobienia, oklejenia połączenia pokrycia dachu i kominów, ale także połączeń pokrycia ze ścianami, czy podobnych zastosowań. Spotyka się także grubsze i szersze taśmy ołowiane bez kleju, które mają podobne i jeszcze szersze zastosowania. Taśmy te lakierowane są na różne kolory.

TERMOIZOLACJA

materiał izolujący przegrody budowlane przed ucieczką ciepła. W dachach najczęściej stosuje się w tym celu: wełny mineralne (skalne lub szklane), styropiany (polistyren ekspandowany EPS), polistyren ekstradowany (XPS), pianki poliuretanowe (PUR), pianki poliizacyjanodurowe (PIR); rzadziej: wełny drzewne, szkło spienione.

TERMOIZOLACJA

materiał izolujący przegrody budowlane przed ucieczką ciepła. W dachach najczęściej stosuje się w tym celu: wełny mineralne (skalne lub szklane), styropiany (polistyren ekspandowany EPS), polistyren ekstradowany (XPS), pianki poliuretanowe (PUR), pianki poliizacyjanodurowe (PIR); rzadziej: wełny drzewne, szkło spienione

TOPNIK

związek chemiczny (np. roztwór kwasu solnego z różnymi dodatkami) w postaci płynnej, w postaci pasty, lub w postaci stałej. Topnik poprawia rozpływanie →lutowia po powierzchniach lutowanych.

Zobacz: →lutowanie

TRANSEPT

w budowlach sakralnych: nawa poprzeczna lub krzyżowa prostopadła do głównej osi budowli usytuowana pomiędzy prezbiterium a nawą główną.

TRÓJNIK GĄSIORA

zwyczajowo portki. Element umożliwiający połączenie trzech →gąsiorów w miejscu przecięcia się →kalenicy i dwóch →grzbietów. Występuje na przykład w dachu kopertowym.

Zobacz: →formy dachów, →czwórnik gąsiora

TRÓJNIK RURY

element umożliwiający połączenie dwóch biegnących obok siebie →rur spustowych wychodzących z dwóch →sztucerów w jedną

TYPY DACHÓW

z historycznego punktu widzenia można mówić o trzech typach dachów skośnych:
1.    najbardziej prymitywne były dachy ślegowe, charakteryzujące się niezwykle prostą konstrukcją. W dachu ślegowym elementami nośnymi były jedynie poziome belki, wsparte na ścianach szczytowych i zwane →ślegami;
2.    dachy sochowe natomiast to konstrukcja składająca się z trzech elementów. Na pionowych →sochach opartych na ziemi i umieszczonych w szczytach budynku opierało się poziome →ślemię wyznaczające linię kalenicy. Na nim z kolei, oraz na zrębie ścian wspierały się →kluczyny. Odmianą tego typu dachu był dach półsochowy, w którym krótka socha opierała się na zrębie ściany szczytowej;
3.    współczesne dachy krokwiowe, które przybierają najrozmaitsze kształty wywodzą się z idei ustawianych koło siebie samonośnych i sztywnych elementów konstrukcyjnych o kształcie trójkątnym opartych na zrębie ścian, na które składały się dwie krokwie i belka stropowa, czy legar

TYPY DACHÓWEK BETONOWYCH

dachówki esówki – nazywane tak są z powodu ich charakterystycznego przekroju poprzecznego przypominającego bardziej lub mniej pochyłą literkę S. Produkowane są w dwóch zasadniczych formach, mianowicie na jednej dachówce znajdują się dwie fale lub jedna fala (nie należy tu mylić ich z →półdachówkami). Większość produktów betonowych ma jednak formę dwóch fal na jednej dachówce, dlatego często nazywane są „podwójnymi esówkami”. Do tego typu zaliczyć należy także dachówki o fali symetrycznej, sinusoidalnej. Pierwowzorem są dla nich z pewnością ceramiczne dachówki „esówki” czy też „holenderki”;
dachówki rzymskie – ten typ nazywany tak jest z powodu zbliżonego wzoru do ceramicznych dachówek rzymskich, nazywanych inaczej holenderkami płaskimi. Na tego typu dachówkach betonowych wyróżnić można wyraźne części płaskie i garby. Forma pojedynczej betonowej dachówki rzymskiej ma dwie fale, dwa moduły. Z tego też powodu nazywana bywa dachówką podwójną rzymską;
inne typy – wyżej wymienione typy dachówek betonowych to zdecydowanie najpopularniejsze produkty. Oczywiście spotkać można dachówki betonowe stylizowane na masywne dachówki klasztorne, czy też na dachówki mnich-mniszka, oraz stylizowane na dachówki marsylki i karpiówki. Produkowane są także dachówki betonowe o kształtach nowoczesnych. Na przykład całkowicie płaskich lub wręcz przeciwnie o dość fantazyjnych falach
Zobacz: →typy dachówek ceramicznych

TYPY DACHÓWEK CERAMICZNYCH

dachówki karpiówki – jest to najstarsza forma dachówki ceramicznej. Jak podają źródła archeologiczne znana jest od około 5000 lat. Najbardziej popularny obecnie model to dachówka o szerokości 18 cm, długości 38 cm i o zaokrąglonym u dołu wykroju. Oczywiście jest cała gama najróżniejszych modeli karpiówek. Są dachówki karpiówki o różnych →wykrojach. Są karpiówki o różnych wymiarach – np. malutka dachówka wieżowa. Są w końcu dachówki o profilowanej powierzchni – np. karpiówki berlińskie. Ale zawsze jest to karpiówka. Połać dachu w karpiówce układać można na dwa sposoby. Jedna metoda to pokrycie „w łuskę”, gdzie każdy rząd dachówek wisi na pojedynczej łacie. Druga to „w koronkę”, gdzie na jednej łacie wiszą dwa rzędy dachówki przesunięte względem siebie o pół dachówki;
dachówki holenderki – dachówka holenderka jest też nazywana dachówkę „esówką” z racji jej charakterystycznego przekroju poprzecznego przypominającego literkę S. Najstarsza forma tej dachówki pozbawiona jest tzw. zamków i ta właśnie częściej nazywana jest esówką;
dachówki holenderki płaskie – ten typ nazywany bywa również dachówką rzymską. Jest to spłaszczona forma dachówki holenderki z wyraźnymi zamkami. W zależności od konkretnego producenta, czy też modelu dachówki, inne są proporcje części spłaszczonej (bądź zupełnie płaskiej) oraz wypukłej fali;
dachówki marsylki – dachówki marsylki nazywane bywają także dachówkami falsowymi, czy też falsowymi z podwójną muldą. Jest to jeden z najstarszych typów dachówek zakładkowych. Charakteryzują się dwoma równoległymi wgłębieniami;
dachówki suwakowe – dachówki te nazywane są też reńskimi, bądź renowacyjnymi. Ich cechą wspólną jest wyjątkowo duża tolerancja nasuwania jednej dachówki na drugą. Są to dachówki o lekko wklęsłym profilu;
dachówki romańskie – dachówki romańskie nazywane też są dachówkami śródziemnomorskimi, toskańskimi czy też greckimi. Przyrównując je do holenderek płaskich można powiedzieć, że charakteryzują się wąską i płaską częścią środkową, oraz wyraźnym, ostro zarysowanym wysokim wysklepieniem fali;
dachówki zabytkowe – tutaj zakwalifikować można kilka podtypów produkowanych nie tak masowo jak pozostałe grupy. W grupie tej znaleźć się muszą na przykład klasyczne dwuczęściowe dachówki mnich-mniszka, oraz masywne i ciężkie dachówki klasztorne (będące jakby połączeniem mnicha z mniszką). Jest oczywiście cała masa kształtów dachówek wytwarzanych na zamówienie na odnawiane pojedyncze zabytkowe dachy. Do tej grupy z powodzeniem zakwalifikować można by również karpiówki, marsylki, czy holenderki, ale one tworzą odrębne duże grupy;
dachówki płaskie – dachówki z zamkami, ale bez fal i innych profili, o powierzchni zbliżonej do płaszczyzny

TYTAN

Titanium, symbol chemiczny Ti, liczba atomowa 22, masa atomowa 47,88 , temperatura topnienia 1660st.C. Lekki metal odporny na czynniki atmosferyczne.

Tytan stosowany jest m. in. jako dodatek uszlachetniający do →stali i →cynku, ale także w chirurgii jako elementy zastępujące ubytki kostne

TYTAN-CYNK

to potoczna nazwa →blachy cynkowej z dodatkiem →miedzi (Cu do 1%) i →tytanu (Ti do 0,2%). Dodatek tytanu i miedzi podnosi trwałość i poprawia własności blachy cynkowej.

Poprawniej byłoby je nazywać blachami cynko-tytanowymi

UCHWYT RYNNY

→hak rynnowy lub →rynajza

USZCZELKA KALENICY

ogólnie metrowej długości element wykonany z tworzywa sztucznego montowany pod gąsiorem na →kalenicy. Produkuje się uszczelki kalenicy wykonane z metalu, tworzyw sztucznych oraz w technikach mieszanych.

Odpowiedniej konstrukcji uszczelki kalenicy stosuje się także w przypadku  →dachówki bitumicznej, czy  →łupka.

Zobacz: →taśma kalenicowa

USZCZELKA KOSZA

→gąbka kosza.

W KARO

jeden ze sposobów krycia dachu  →blachą. Ten sposób krycia wykonuje się zwłaszcza z blach szlachetnych.

W KOPERTĘ

sposób ukształtowania blach obróbkowych zwłaszcza w  →okapie i  →szczycie polegające na lekkim wygięciu przygotowanego fragmentu arkusza, →formatki wzdłuż obu przekątnych

W KORONKĘ

jeden ze sposobów układania  →dachówki karpiówki.

Na jednej  →łacie leżą dwa rzędy dachówki, dwie warstwy dachówki

W ŁUSKĘ

1.    jeden ze sposobów układania  →dachówki karpiówki. Na jednej  →łacie leży jeden rząd dachówki, jedna warstwa dachówki. Zobacz: →w koronkę;

2.    jeden ze sposobów krycia dachu blachą. Ten sposób krycia wykonuje się z blach szlachetnych

WARSTWA WSTĘPNEGO KRYCIA

1.    jeden ze sposobów układania  →dachówki karpiówki. Na jednej  →łacie leży jeden rząd dachówki, jedna warstwa dachówki. Zobacz: →w koronkę;

2.    jeden ze sposobów krycia dachu blachą. Ten sposób krycia wykonuje się z blach szlachetnych

WENTYLACJA DACHU

termin obejmujący połączone ze sobą przestrzenie i szczeliny wykonane w konstrukcji dachu w celu ciągłego usuwania z niego wilgoci za pomocą przepływającego w tych przestrzeniach powietrza.

Zasadniczo określenie to dotyczy dwóch niezależnych zagadnień technicznych: →pokrycia wentylowanego oraz  →dachu wentylowanego

WENTYLACJA POKRYCIA DACHOWEGO

→pokrycie wentylowane. Sposób ułożenia  →pokrycia zasadniczego, w którym pod nim i nad  →warstwą wstępnego krycia możliwy jest stały przepływ powietrza wentylującego.

Sposób ten wymaga takich rozwiązań technicznych, aby możliwy był ciągły przepływ powietrza od  →okapu do  →kalenicy

WIATROIZOLACJA

1.    funkcja, jaką powinien spełniać materiał, zabezpieczenie przed wywiewaniem przez wiatr z ocieplenia ogrzanego powietrza; zabezpieczenie przed powstawaniem →przewiewów;

2.    termin tożsamy z  →folia wiatroizolacyjna

WIATRÓWKA

→wiatrownica

WIATROWNICA

wiatrówka. →Obróbka blacharska w  →szczycie dachu

WIĄZANIE

przewiązanie. W dekarstwie sposób przesunięcia dachówek w rzędzie wyższym względem dachówek w rzędzie niższym. Sposób, w jaki układają się  →fugi między dachówkami. Termin dotyczy przede wszystkim  →dachówek karpiówek, ale także niektórych  →dachówek zakładkowych.

Zobacz: →kosz przewiązany

WIESZAĆ PIONY

montować na budynku, na ścianach  →rury spustowe

WIESZAĆ RYNNY

montować na dachu  →rynny

WIĘŹBA

więźba dachowa, drewniana konstrukcja nośna  →dachu, na której układane jest  →pokrycie dachowe. Pojęcie więźby dachowej dotyczy dachów krokwiowych (i płatwiowych będących pewną odmianą dachów krokwiowych). Więźba dachowa wykonywana jest przez →cieśli. Konstrukcja dachu krokwiowego dzięki swojej uniwersalności, zwięzłej budowie i sztywności umożliwiła na przestrzeni wieków powstanie wielu różnych architektonicznych →form dachów.

Zobacz: →typy dachów

WINDA

winda dekarska. Urządzenie służące do transportu materiałów na dach. Winda jest urządzeniem transportu pionowego. Winda w zależności od rozwiązań technicznych i gabarytów ma napęd elektryczny lub spalinowy. Mniejsze windy elektryczne o wysięgu kilkunastu metrów są rozbieralne na elementy i mogą być przewożone na przykład na niewielkiej przyczepce. Większe windy o napędzie spalinowym i wysięgu rzędu 30 metrów są urządzeniami samonośnymi, zbudowanymi na podwoziu przyczepy samochodowej.

WIÓRY DACHOWE

→wióry osikowe.

WIÓRY OSIKOWE

pokrycie z niewielkich elementów wykonanych ze świeżo ściętej osiki. Pojedynczy wiór ma szerokość około 8-10 cm, długość około 30 cm i grubość 5 mm.

Wióry przeznaczone na np. →grzbiety mają nieco większe rozmiary

WODOSZCZELNOŚĆ

zdolność materiału do nie przepuszczania wody.

Termin szczególnie dotyczy →folii wstępnego krycia i →membran wstępnego krycia.

WOLE OKO

 oeil-de-boeuf, małe okrągłe, lub eliptyczne pionowe okno w połaci dachowej, lukarna typu wole oko (zobacz: →lukarna). Występowało szczególnie w architekturze baroku. Współcześnie oznacza okienko dachowe pokryte „wyprofilowanym” pokryciem dachowym tak, że nie traci ono ciągłości wzdłuż szerokości krycia (w dachu nie ma ścianek bocznych tworzących okno tak jak w lukarnie)

WÓZEK POŁACIOWY

niewielka platforma z ruchomymi rolkami poruszająca się po łatach. Na wózku połaciowym dachówki są rozwożone poziomo po połaciach dachu. Wózek służy więc do poziomego transportu dachówek po połaciach dachu

WPRAWIAĆ

wstawiać coś, wmontowywać. osadzać. Wprawiać okna w dach.

WRÓBLÓWKA

→grzebień okapu

WSPORNIK KROKWIOWY

 w systemie rynnowym element umożliwiający mocowanie niektórych rodzajów →haków rynnowych do końców →krokwi

WSPORNIK PŁOTKA ŚNIEGOWEGO

jest to element, na którym opiera się →płotek przeciwśniegowy. Wspornik płotka przeciwśniegowego opiera się na dachówce lub dachówkach i montowany jest do łaty pod dachówką znajdującą się rząd wyżej. W niektórych systemach pokryć dachowych aluminiowy wspornik płotka przeciwśniegowego jest zintegrowany z aluminiowym odlewem dachówki

WSPORNIK RURY

element umożliwiający montaż →rury spustowej poprzez →obejmę rury bezpośrednio do ściany.

Zazwyczaj wyposażony w kołek rozporowy.

WSPORNIK ŁATY KALENICOWEJ

Wspornik łaty, wspornik łaty grzbietowej. Element umożliwiający montaż i wyrównanie łaty w →kalenicy i na →grzbiecie. Wspornik łaty kalenicowej może być np. rozginany lub wbijany.

Zobacz: →łata kalenicowa

WSPORNIK ŁAWY KOMINIARSKIEJ

Jest to element, na którym opiera się →ława kominiarska lub →pomost kominiarski, i który umożliwia poziome zamocowanie ławy lub pomostu. Wspornik ławy kominiarskiej opiera się na dachówce lub dachówkach i montowany jest do łaty pod dachówką znajdującą się rząd wyżej.

W niektórych systemach pokryć dachowych aluminiowy wspornik ławy kominiarskiej jest zintegrowany z aluminiowym odlewem dachówki

WSPÓŁCZYNNIK SD

→równoważna (ekwiwalentna, odpowiadająca) dyfuzyjnie grubość powietrza – współczynnik porównujący opór dyfuzyjny opisywanego materiału do oporu powietrza o określonej grubości. Współczynnik Sd wyrażany jest w metrach.

Określa własności dyfuzyjne materiału przez porównanie jego oporu dla cząsteczek pary wodnej. Do oporu, jaki stawia tym cząsteczkom powietrze

WYDRA

wycięty rowek w murze, w kominie, w który wsuwa się obróbkę blacharską. Dawniej był wykuwany, czy też wydzierany, i stąd prawdopodobnie nazwa.

Zobacz: →na wydrę

WYKRÓJ DACHÓWKI KARPIÓWKI

sposób wykrojenia dachówek karpiówek. Dotyczy dolnej krawędzi dachówki karpiówki (wykrój półokrągły, łukowy, gotycki, prosty i inne) oraz wielkości pojedynczej karpiówki (wykrój wieżo

WYKUSZ

zamknięta dobudówka przy →fasadzie albo narożniku domu. Konstrukcja przeważnie nadwieszona. Może mieć wysokość kilku kondygnacji

WYLEWKA

w dekarstwie jest to rodzaj →kolana służący odprowadzeniu wody z →rury spustowej na powierzchnię gruntu. Montowana jest tuż nad poziomem grunt

WYLOT RURY

w dekarstwie jest to rodzaj →kolana służący odprowadzeniu wody z →rury spustowej na powierzchnię gruntu. Montowana jest tuż nad poziomem grunt

WYLOT RYNNY

lej spustowy, sztucer. Element systemu odprowadzenia wody z dachu.

Jest to przejście z poziomej →rynny do pionowej →rury spustowej

WYMIAN

drewniana konstrukcja umożliwiające wycięcie fragmentu →krokwi. Wymian wykonuje się, gdy np. istnieje konieczność montażu →okna połaciowego, a szerokość tego okna jest większa niż rozstaw między →krokwiami

WYOBLANIE

→drykowanie

WYPUST

kawałek belki wystający poza ścianę. Rzadko: →okap

WYŁAZ DACHOWY

 otwór umożliwiający wydostanie się z wnętrza budynku na dach. Może mieć formę np. gotowego elementu z przeszkloną klapą podobnego do →okna dachowego, lub samodzielnie wykonanego z drewna, obrobionego blachą i zaślepionego. Zobacz też: →okno wyłazowe

ZACYNOWAĆ

 zalutować.

Zobacz: →lutowanie

ZAGINACZ HAKÓW

narzędzie do wyginania metalowych haków rynnowych, potocznie do łamania haków

ZAGINARKA

kant maszyna, kantownica. Maszyna, urządzenie do wyginania, zaginania arkuszy blachy.

ZAKŁAD

miejsce nakładania jednego elementu na drugi. Ogólnie zakład występuje np. przy →dachówkach zakładkowych, →obróbkach blacharskich, →papie itd.

ZAMKI

 1.    przetłoczenia na →dachówkach zakładkowych tworzące swego rodzaju labirynt i poprawiające szczelność pokrycia. Zamki mogą być pionowe lub poziome;

2.    elementy zatrzaskowe na przykład →łączników rynny w systemach rynnowych;3.    przetłoczenie wzdłużne, pionowe na arkuszu →blachodachówki zabezpieczające przed podciekaniem wody

ZAPORA PRZECIWŚNIEGOWA

mianem tym ogólnie określa się długie elementy zatrzymujące śnieg na dachu, a więc na przykład →płotki przeciwśniegowe.

Termin ten dotyczy w szczególności odpowiednio wygiętych blaszanych elementów zaporowych montowanych na →blachodachówkach

ZAŚLEPKA GĄSIORA

niewielkich gabarytów płaska płytka zaślepiająca →gąsior na początku i końcu kalenicy, oraz na grzbiecie. Wykonana z PVC lub ceramiczna.

Element zdecydowanie mniejszy niż →denko gąsiora

ZAŚLEPKA RYNNY

 denko rynny, dekiel rynny. Element systemu rynnowego zamykający, zaślepiający →rynnę na końcu.

Zaślepka rynny może być lewa i prawa

ZWÓJ

1.    blacha konfekcjonowana jest często w zwojach;

2.    odpowiednio wyprofilowany brzeg arkusza blachy, czy też →formatki w celu połączenia go z innym także odpowiednio wyprofilowanym brzegiem formatki. Metoda układania blachy →na zwój. Zobacz: →rąbek, →na rąbek

ZŁĄCZKA RYNNY

 Łącznik rynny. Element umożliwiający połączenie dwóch prefabrykowanych odcinków →rynien

ŻABKA

1.    rodzaj klamerki z blachy do mocowania →formatek blachy, lub przymocowywania np. →koszy. Obecnie element prefabrykowany, dawniej wykonywany przez rzemieślnika ręcznie;

2.    element →haka rynnowego giętego służący do zamocowywania wewnętrznej krawędzi rynny.

Ma zazwyczaj formę przynitowanej do haka blaszki.

ŻELAZO

Ferrum, symbol chemiczny Fe, liczba atomowa 26, masa atomowa 55,85 , temperatura topnienia 1535OC. Szacuje się, że żelazo stanowi około 45% masy Ziemi. Żelazo ma małą odporność na korozję i niewielką wytrzymałość. Żelazo wykorzystywane jest głównie w postaci stopów z węglem i innymi metalami.

Zobacz: →stal

ŻŁOBIARKA

Żłobiarki mogą być ręczne lub z napędem elektrycznym.

zwana również felcarką, służy do kształtowanie różnego typu rowków, przegięć krawędzi, np. w celu wykonania kołnierza lub przesztywnień blachy najczęściej elementów okrągłych po obwodzie.